Vấn đề về chính sách đãi ngộ cho giảng viên đang nhận được nhiều ý kiến góp ý khi nhiều nội dung vẫn chưa phù hợp với tình hình thực tế.
Giảng viên khó chuyên tâm cống hiến khi thu nhập còn thấp
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Lê Thị Thanh Thuỷ - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh cho biết: Hiện nay, chính sách lương và đãi ngộ cho giảng viên đại học vẫn còn khiêm tốn và tồn tại nhiều bất cập.
Trên thực tế, mức lương cơ bản của đội ngũ giảng viên còn thấp, chưa tương xứng với khối lượng công việc và trách nhiệm giảng dạy, nghiên cứu.
“Để trở thành giảng viên cơ hữu của trường công lập thì phải trải qua kỳ thi viên chức. Đa phần ứng viên dự tuyển là thạc sĩ, mức lương khởi điểm của thạc sĩ là 2.340.000 x 2,67 = 6.247.800 đồng/tháng. Chưa kể sẽ phải trừ các khoản bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, công đoàn….
Thứ hai là chế độ phụ cấp cho đa số giảng viên là 25% nhưng người mới được tuyển dụng thì phải hoàn thành tập sự sau 01 năm mới được hưởng. Và mức phụ cấp này nhân với lương cơ sở thì cũng không được nhiều.
Đối với phụ cấp thâm niên, nhà giáo phải có 5 năm từ khi được công nhận chức danh nghề nghiệp giảng viên mới được tính thêm phụ cấp này. Mức phụ cấp tăng 1% mỗi năm.
Chưa kể phụ cấp dành cho giảng viên có học vị tiến sĩ, học hàm phó giáo sư, giáo sư thì không có trong quy định mà hoàn toàn tùy thuộc vào tình hình tài chính của mỗi cơ sở đào tạo. Đối với cơ sở giáo dục công lập chưa tự chủ hoặc tự chủ một phần chi thường xuyên, khoản phụ cấp này (nếu có) cũng chỉ mang ý nghĩa động viên về mặt tinh thần chứ giá trị kinh tế không nhiều”, cô Thủy nêu dẫn chứng.
Đồng thời, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh cũng chỉ ra rằng hiện nay, đối với giảng viên có thâm niên 10 năm làm việc, mức lương và phụ cấp sẽ dao động khoảng trên 11 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, nếu giảng viên không trong diện được giảm trừ gia cảnh thì sẽ phải nộp thuế thu nhập cá nhân theo quy định.
Bên cạnh đó, chế độ đãi ngộ giữa trường công lập và trường tư thục cũng có sự chênh lệch khá lớn. Giảng viên nếu dự tuyển vào các trường tư thục cũng sẽ không phải thực hiện nhiều thủ tục hành chính rườm rà.
Trong bối cảnh khoa học - công nghệ phát triển mạnh mẽ như hiện nay, đội ngũ giảng viên không chỉ đảm nhận công việc truyền đạt kiến thức học thuật mà còn phải nỗ lực nghiên cứu, cập nhật kiến thức mới để bắt kịp xu thế xã hội.
Cô Thủy cho hay, vai trò và sức đóng góp của giảng viên đối với quá trình vận hành, đào tạo tại các cơ sở giáo dục đại học vô cùng quan trọng. Lực lượng này góp mặt vào rất nhiều hoạt động của nhà trường như đào tạo, nghiên cứu khoa học. Khi lương cơ bản của giảng viên đại học còn thấp sẽ buộc đội ngũ này phải tìm kiếm thêm các nguồn thu nhập khác, như dạy thêm theo chế độ thỉnh giảng hay tham gia dự án, làm những việc ngoài chuyên môn, ngoài giờ hành chính. Điều này sẽ dẫn đến việc phân tán thời gian và công sức của đội ngũ này.
“Nếu thu nhập của giảng viên được đảm bảo và từng bước được nâng cao, họ có thể toàn tâm toàn ý cống hiến công sức của mình cho công tác giảng dạy và nghiên cứu, nâng cao chất lượng đào tạo, phát triển khoa học và đóng góp nhiều hơn cho sự phát triển của cơ sở đào tạo. Một chính sách đãi ngộ hợp lý sẽ đem lại lợi ích cho nhiều phía khi cơ sở đào tạo giữ được giảng viên có năng lực, giảng viên chuyên tâm với công việc chuyên môn và người học, các bên liên quan cũng vì thế mà thụ hưởng thành quả từ quá trình giáo dục đem lại”, cô Thủy nêu quan điểm.
Còn theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Chí Thành - Trưởng khoa Sư phạm, Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội: Luật Giáo dục Đại học sửa đổi năm 2018 đã đề cập đến việc thu hút, sử dụng và đãi ngộ thích hợp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, đặc biệt chú trọng phát triển giảng viên có trình độ tiến sĩ và giáo sư đầu ngành trong các cơ sở giáo dục đại học. Tuy nhiên, các quy định cụ thể về chính sách đãi ngộ cho giảng viên hiện chưa được chi tiết hóa.
Theo đó, mặc dù Luật đã đề cập đến việc "thu hút, sử dụng và đãi ngộ thích hợp" để nâng cao chất lượng giảng viên, nhưng thiếu các quy định cụ thể về đối tượng và hình thức đãi ngộ.
Hiện nay, trong Luật vẫn chưa có quy định về hệ thống bổ nhiệm lâu dài hoặc lộ trình thăng tiến rõ ràng cho giảng viên trẻ. Theo thầy Thành, việc thiết lập các tiêu chí cụ thể về thành tích nghiên cứu, giảng dạy và đóng góp cộng đồng sẽ giúp giảng viên có định hướng phát triển và yên tâm công tác. Với những giảng viên có chức danh giáo sư, phó giáo sư tại các cơ sở giáo dục đại học tư thục hiện được hưởng chế độ đãi ngộ và điều kiện làm việc do cơ sở quy định. Tuy nhiên, cần phải có quy định đảm bảo các chế độ này sẽ không thấp hơn so với giảng viên tại các cơ sở công lập có cùng trình độ và thâm niên, nhằm tạo sự công bằng ở các cơ sở đào tạo.
Từ thực tiễn đó, Trưởng khoa Sư phạm, Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng Luật Giáo dục đại học cần xác định rõ đối tượng được hưởng chính sách thu hút, từ sinh viên xuất sắc đến những người có trình độ cao, đồng thời bổ sung các chính sách hỗ trợ như nhà ở, trợ cấp chi phí sinh hoạt và các phúc lợi khác, đặc biệt dành cho giảng viên giỏi và giảng viên trẻ.
Bởi, việc cụ thể hóa các chính sách đãi ngộ sẽ góp phần thu hút và giữ chân nhân tài trong lĩnh vực giáo dục đại học, cũng như nâng cao chất lượng giảng dạy và nghiên cứu khoa học.
Cần cụ thể các chính sách dành cho giảng viên, giáo sư đầu ngành
Khoản 7. Điều 12 trong Luật Giáo dục đại học 2018 có nêu: “Thu hút, sử dụng và đãi ngộ thích hợp để nâng cao chất lượng giảng viên; chú trọng phát triển đội ngũ giảng viên có trình độ tiến sĩ, giáo sư đầu ngành trong cơ sở giáo dục đại học”.
Theo Phó giáo sư, Tiến sĩ Phạm Tiến Đạt - Hiệu trưởng Trường Đại học Tài chính - Marketing, đội ngũ giảng viên, giáo sư đầu ngành chính là “tinh hoa” tạo dựng vị thế cho các cơ sở giáo dục đại học. Đây là lực lượng nòng cốt tham gia vào công tác đào tạo của các đơn vị, cũng như là yếu tố để quyết định chất lượng đào tạo nguồn nhân lực cho các cơ sở giáo dục đại học.
Thầy Đạt cho biết, thực tế hiện nay tại các trường đại học cũng đã có nhiều chính sách để thu hút, trọng dụng đội ngũ giảng viên, giáo sư đầu ngành nhằm đảm bảo, nâng cao chất lượng đào tạo. Tuy nhiên, kết quả chưa đạt được như kỳ vọng.
Theo quan điểm của Hiệu trưởng Trường Đại học Tài chính - Marketing, muốn phát triển đội ngũ giảng viên có trình độ tiến sĩ, giáo sư đầu ngành trong cơ sở giáo dục đại học thì cần đồng thời gỡ bỏ một số vướng mắc thay vì chỉ chú trọng xây dựng các chính sách hỗ trợ tài chính.
Hiện nay, mức thu nhập trên 11 triệu đồng thì phải nộp thuế thu nhập cá nhân và mức giảm trừ cho người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng. Kể từ 01/7/2024, lương cơ sở của nhà giáo tăng từ 1.800.000 đồng lên 2.340.000 đồng/tháng. Khi tăng lương cơ sở, đồng nghĩa nhiều nhà giáo sẽ có mức thu nhập hằng tháng trên 11 triệu đồng và phải nộp thuế thu nhập cá nhân theo quy định.
Theo thầy Đạt, nếu điều chỉnh lương cơ sở của nhà giáo nhưng vẫn giữ nguyên khung đóng thuế thu nhập cá nhân thì sẽ gây ra nhiều bất cập. Bởi, thực tế khi nhà giáo phải đóng thuế thu nhập cá nhân thì quỹ lương thực nhận cũng sẽ giảm. Điều này đồng nghĩa với việc dù có tăng lương cơ sở nhưng nhà giáo phải chịu thuế lũy tiến nên lương thực chất được nhận cũng không cải thiện nhiều.
Bên cạnh đó, thầy Đạt cũng cho rằng Nhà nước cần ưu tiên cho đội ngũ giảng viên, giáo sư đầu ngành được làm đúng lĩnh vực, đúng chuyên môn của họ để phát huy toàn diện được năng lực, chất xám của đội ngũ trí thức này.
“Để hiệu quả, Bộ Giáo dục và Đào tạo phải phối hợp, tạo điều kiện để đội ngũ giáo sư đầu ngành thực hiện các công trình nghiên cứu theo lĩnh vực đặt hàng của từng Bộ, ban, ngành. Điều này không chỉ tạo cơ hội phát triển năng lực đối với đội ngũ mà còn hỗ trợ, xây dựng và phát triển các lĩnh vực khác”, thầy Đạt chia sẻ.
Trong khi đó, Tiến sĩ Lê Thị Thanh Thuỷ lại cho rằng, Luật Giáo dục đại học sử dụng cụm từ “thu hút, sử dụng và đãi ngộ thích hợp” nhưng lại không nêu cụ thể và có định hướng rõ ràng nên rất khó thực thi trong thực tế.
Bởi, việc triển khai các chính sách còn phụ thuộc vào điều kiện, hoàn cảnh riêng của từng cơ sở đào tạo. Chưa kể, hiệu quả thu hút nhà giáo cũng rất khó đo lường được một cách chính xác và toàn diện.
Đối với cơ sở giáo dục công lập chưa tự chủ hoặc tự chủ một phần chi thường xuyên, để thu hút giảng viên có học vị tiến sĩ, học hàm phó giáo sư, giáo sư về trường vẫn còn nhiều khó khăn do chưa có cơ chế rõ ràng. Tính đến nay mới chỉ có cơ chế cho giảng viên nâng cao trình độ, học hàm và chức danh nghề nghiệp. Chưa kể sự cạnh tranh mạnh mẽ giữa trường công lập và trường tư thục, khiến nhiều giảng viên hoàn thành học vị tiến sĩ nhưng lại sẵn sàng thay đổi đơn vị công tác vì cơ chế đãi ngộ của các trường tư thục có sức hấp dẫn hơn.
Vậy nên, để thực hiện hiệu quả, cô Thủy cho rằng cần cụ thể hóa những nội dung trong Luật Giáo dục đại học, như quy định rõ ràng về mức lương, phụ cấp, chế độ đãi ngộ dành cho giảng viên có học vị tiến sĩ, học hàm giáo sư, phó giáo sư. Có chính sách thu hút giảng viên chất lượng cao, tăng cường sự hiện diện thể nhân của các giảng viên, nghiên cứu viên giỏi là người nước ngoài tại cơ sở đào tạo, cũng như hỗ trợ tài chính và điều kiện thuận lợi cho các chuyên gia đầu ngành, giảng viên giỏi từ nước ngoài về Việt Nam nghiên cứu khoa học và giảng dạy.
Mặt khác, cần xây dựng chính sách tuyển dụng linh hoạt với các nhà khoa học giỏi nhưng chưa đủ điều kiện chức danh theo quy định hiện hành, giảm bớt thủ tục hành chính, thiết lập các khoản hỗ trợ nghiên cứu khoa học và học bổng đào tạo trong và ngoài nước. Bổ sung quy định về những cơ hội phát triển nghề nghiệp cho giảng viên, đảm bảo họ có môi trường thân thiện, thuận lợi để nghiên cứu khoa học và giảng dạy. Chỉ khi có những chính sách cụ thể, đội ngũ giảng viên mới có động lực phát triển nghề nghiệp, cống hiến tốt hơn cho sự nghiệp giáo dục.
“Trong bối cảnh hiện nay, có thể coi nhiệm vụ thu hút, phát triển đội ngũ giảng viên có trình độ tiến sĩ, giáo sư đầu ngành trong cơ sở giáo dục đại học là yếu tố then chốt trong quá trình đổi mới căn bản, toàn diện nhằm đảm bảo và nâng cao chất lượng giáo dục đại học.
Đội ngũ giảng viên đầu ngành có năng lực chuyên môn vững vàng sẽ thúc đẩy các hoạt động đào tạo, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ, đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp, nâng tầm học thuật và hội nhập quốc tế. Khi thực hiện tốt nhiệm vụ này, các trường đại học sẽ thu hút được sinh viên, học viên, nghiên cứu sinh xuất sắc, tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.
Đồng thời, sự phát triển của đội ngũ giảng viên đầu ngành còn góp phần nâng cao vị thế của cơ sở giáo dục, thúc đẩy hợp tác quốc tế và đóng góp thiết thực cho sự tiến bộ của nền giáo dục nước nhà.
Hiện nay, Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh đang hỗ trợ học phí cho giảng viên học tập trình độ thạc sĩ, nghiên cứu sinh trình độ tiến sĩ và có chính sách thưởng hàng tháng cho giảng viên có học vị tiến sĩ và học hàm phó giáo sư, giáo sư.
Nhà trường đã ban hành chủ trương khuyến khích viên chức trong độ tuổi công tác đi học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn. Tùy từng trường hợp cụ thể, trường sẽ chi trả kinh phí học ngoại ngữ, học phí khóa học thạc sĩ và tiến sĩ. Sau khi người được cử đi học có quyết định công nhận học vị thạc sĩ, tiến sĩ của cơ sở đào tạo, trường tổ chức vinh danh và tặng thưởng từ 15 lần đến 20 lần mức lương tối thiểu.
Bên cạnh đó, nhà trường còn chi trả toàn bộ kinh phí thực hiện hồ sơ và có cơ chế khen thưởng đối với giảng viên được phong học hàm phó giáo sư, giáo sư với định mức từ 20 lần đến 30 lần mức lương tối thiểu, cũng như có cơ chế thưởng bài báo khoa học quốc tế từ 20 triệu đồng/bài đến 50 triệu đồng/bài. Đồng thời chi phụ cấp tăng thêm ngoài lương đối với các giảng viên là tiến sĩ, phó giáo sư, giáo sư từ 1- 2 triệu đồng/tháng và hỗ trợ kinh phí đối với hoạt động nghiên cứu khoa học trong trường”, cô Thủy thông tin.
