“Thống nhất quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo, bảo đảm sự đồng bộ, liên thông từ giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục thường xuyên, giáo dục nghề nghiệp đến giáo dục đại học” là một trong những nội dung đáng chú ý được Thủ tướng Phạm Minh Chính giao Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội rà soát, đánh giá tổng thể thực trạng, những bất cập, khó khăn, vướng mắc và nguyên nhân của những khó khăn vướng mắc, bài học kinh nghiệm, lựa chọn phương án tốt, đề xuất, kiến nghị giải pháp cụ thể với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tại phiên họp về "định hướng, giải pháp thực hiện đổi mới giáo dục và đào tạo theo Kết luận số 91-KL/TW của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW của Trung ương" của Ủy ban quốc gia Đổi mới giáo dục và đào tạo.
Theo một số chuyên gia, việc thống nhất quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo là một chủ trương đúng đắn và cần sớm thực hiện để khắc phục những khó khăn còn tồn tại trong công tác quản lý hệ thống giáo dục quốc dân, liên thông giữa các bậc học, …
Tách bạch 2 Bộ quản lý đã gây lãng phí nguồn lực
Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh - nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ Giáo dục và Đào tạo) bày tỏ, việc chưa có sự thống nhất, đồng bộ quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo trong thời gian qua đã tạo ra nhiều thách thức khó khăn trong đào tạo nhân lực cho đất nước. Việc giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục thường xuyên, giáo dục đại học do Bộ Giáo dục và Đào tạo quản lý còn giáo dục nghề nghiệp lại do Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội quản lý đã gây ra nhiều bất cập.
Thực trạng này đã dẫn tới hậu quả là khó khăn trong thực hiện quy hoạch tổng thể nguồn nhân lực quốc gia. Bởi lẽ để có được đội ngũ nhân lực chất lượng, không chỉ riêng kỹ năng, kiến thức giỏi mà đòi hỏi chúng ta phải đảm bảo cân đối hài hòa các trình độ giáo dục đào tạo trong cơ cấu nguồn nhân lực.
Không những vậy, thực tế trên còn dẫn tới tình trạng lãng phí nguồn lực do việc cạnh tranh nguồn lực đầu tư giữa 2 bên mặc dù cùng chức năng đào tạo cộng thêm hệ thống thông tin quản lý, tuyển sinh không hiệu quả do 2 cơ quan quản lý riêng rẽ, không đồng nhất.
Đặc biệt, từ khi giáo dục nghề nghiệp về thuộc cơ quan quản lý là Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, chúng ta đã phải sản xuất thêm một “rừng” các văn bản quy phạm pháp luật, rồi bộ máy “phình” ra từ trung ương đến địa phương. Nhìn ở cấp vĩ mô, chỉ việc chuyển chức năng đào tạo trung cấp chuyên nghiệp và cao đẳng về Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội là xong. Nhưng đi kèm với đó là tại 63 Sở Lao động – Thương binh và Xã hội các tỉnh/thành “mọc thêm” 63 phòng giáo dục nghề nghiệp cấp tỉnh. Điều này khiến bộ máy cồng kềnh.
Cũng theo Tiến sĩ Vinh, thực tế hiện nay, việc chưa thống nhất quản lý nhà nước trong hệ thống giáo dục đào tạo đang gây ra nhiều khó khăn trong công tác phân luồng, liên thông đối với cả cơ sở giáo dục đào tạo lẫn người học.
Bởi, do 2 cơ quan có những quy định riêng của mình về chương trình giáo dục, quản lý chất lượng khác nhau. Thực tiễn cho thấy, Luật Giáo dục nghề nghiệp 2014 đã có hiệu lực 8 năm nay nhưng vẫn còn một số trường cao đẳng dạy hai chương trình cao đẳng nghề và “không nghề”.
Hơn nữa, quy định về khung thời gian đào tạo trong giáo dục nghề nghiệp hiện nay chưa hợp lý đã gây ảnh hưởng tiêu cực đến mục tiêu hội nhập quốc tế của nước ta. Thế giới sẽ rất khó nhìn thấy tính thống nhất về trình độ và chương trình đào tạo của giáo dục nghề nghiệp hiện hành trong quá trình hội nhập giáo dục và lao động.
Trước thực tế như vậy, Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh cho rằng, cần sớm thống nhất quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo, bảo đảm sự đồng bộ, liên thông từ giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục thường xuyên, giáo dục nghề nghiệp đến giáo dục đại học về chung một đầu mối là Bộ Giáo dục và Đào tạo. Từ đó, mới nâng cao tính chịu trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước trong vấn đề đào tạo có chất lượng và hiệu quả; đảm bảo công tác phân luồng, liên thông diễn ra thuận lợi.
Hơn nữa, cách làm này cũng chính là cuộc cách mạng về đổi mới, tinh gọn bộ máy để giải quyết bài toán tinh giản biên chế, thúc đẩy cải cách hành chính một cách nhất quán và hệ thống.
Cần một Bộ quản lý để đảm bảo tính xuyên suốt của hệ thống giáo dục quốc dân
Trong khi đó, Tiến sĩ Trần Đức Cảnh – Chủ tịch hội đồng Viện Phát triển Giáo dục Trường Đại học Sài Gòn cho rằng, đây là thời điểm thích hợp để cấu trúc lại hệ thống giáo dục quốc dân.
Tiến sĩ Trần Đức Cảnh thông tin, ngày 18/10/2016, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 1982/QĐ-TTg phê duyệt Khung trình độ quốc gia Việt Nam bao gồm 8 bậc: Bậc 1 - Sơ cấp I đến Bậc 8 - Tiến sĩ.
Tuy nhiên, hiện nay các trường trung cấp, cao đẳng (ngoại trừ cao đẳng sư phạm) thuộc bậc 4 và 5 do Bộ Lao động – Thương binh - Xã hội quản lý (từ ngày 1/1/2017). Điều này làm mất đi tính liên thông, xuyên suốt, liên tục của hệ thống giáo dục quốc dân. Từ đó dẫn đến một số bất cập trong việc tổ chức, cấu trúc chương trình đào tạo sau trung học phổ thông.
Ngoài ra, nguồn nhân lực có tay nghề rất quan trọng và cần thiết cho việc phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, tuy nhiên đào tạo nghề ở các trình độ hiện nay là một lĩnh vực khác, nằm ngoài hệ thống giáo dục quốc dân, có thể do các bộ ngành, tổ chức liên quan xem xét cấp bằng hay chứng chỉ hành nghề.
Vậy nên, để đảm bảo tính liên thông, giúp người học không bị vướng khi muốn nâng cao trình độ, học tập suốt đời, phù hợp với cấu trúc chương trình và số tín chỉ đào tạo, Tiến sĩ Cảnh cho rằng, các bậc học, đào tạo trong hệ thống giáo dục quốc dân nên do một Bộ quản lý thì tính hệ thống sẽ cao và hiệu quả hơn.
Và Bộ đó sẽ chịu trách nhiệm toàn bộ với cơ sở đào tạo, với người học trong quá trình học tập, đào tạo xuyên suốt. Và hợp lý nhất là Bộ Giáo dục và Đào tạo chịu trách nhiệm với các bậc học theo khung trình độ quốc gia, bao gồm cả giáo dục nghề nghiệp.
Còn theo thầy Trần Anh Tuấn - chuyên gia dự báo nhân lực, Phó chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh, việc sắp xếp lại bộ máy quản lý giáo dục và đào tạo là phù hợp với tình hình mới, xu thế chung của nhiều nước tiên tiến trên thế giới.
Bởi, giáo dục và đào tạo phải là một hệ thống xuyên suốt từ phổ thông, trung cấp, cao đẳng đến đại học.
Theo thầy Tuấn, từ khi các cơ sở giáo dục nghề nghiệp về thuộc quản lý của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cũng đem lại một số hiệu quả nhất định nhưng vẫn bộc lộ sự khập khiễng trong hệ thống quản lý, đào tạo do thiếu sự phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng giữa giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học, đặc biệt là trong vấn đề liên thông, định hướng nghề nghiệp cũng như thực hiện các chính sách phân luồng.
Chính vì vậy, việc thống nhất quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo sẽ tạo ra một chu trình liên tục trong quản lý nhà nước, từ đó giúp chúng ta giải quyết được đồng bộ các chính sách, bố trí các định hướng về phát triển nguồn nhân lực được phù hợp.
