Trong bài phát biểu tại Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia (ngày 13/01/2025), Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: “Với mục tiêu trở thành nước công nghiệp hiện đại vào năm 2030 và nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045, chúng ta phải coi khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chủ chốt. Đây chính là “chìa khóa vàng”, là yếu tố sống còn để vượt qua bẫy thu nhập trung bình và nguy cơ tụt hậu, đồng thời hiện thực hóa khát vọng hùng cường và thịnh vượng của dân tộc ta…”.
Cũng theo Tổng Bí thư Tô Lâm, Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã chỉ ra những định hướng chiến lược và được đông đảo cán bộ, đảng viên, nhà khoa học, cộng đồng doanh nghiệp trong và ngoài nước đồng thuận, xem đây như một “khoán 10” trong lĩnh vực khoa học và công nghệ. Sự ủng hộ này thể hiện khát vọng phát triển mãnh liệt và quyết tâm vươn lên của dân tộc. [1]
Nhân dịp xuân mới Ất Tỵ năm 2025, phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đã có cuộc trò chuyện với Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Hoài Bắc - Giám đốc Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông về những thời cơ, thách thức của các cơ sở giáo dục đại học (nói chung) và nhà trường (nói riêng) trước nhiệm vụ phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Phóng viên: Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới, sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, thầy có chia sẻ gì xung quanh Nghị quyết này?
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Hoài Bắc: Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đây là một văn kiện quan trọng, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng trong việc thúc đẩy các lĩnh vực mang tính then chốt nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0.
Nghị quyết số 57 đánh dấu một bước tiến mạnh mẽ trong việc đặt khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực phát triển kinh tế và xã hội. Việc xác định rõ vai trò của các yếu tố này đã tạo ra cơ sở để định hướng chiến lược dài hạn, giúp Việt Nam thích ứng nhanh với xu thế toàn cầu, nâng cao năng lực nội tại và hướng tới nền kinh tế tri thức.
Nghị quyết nhấn mạnh khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là nền tảng, chuyển đổi số là động lực, giúp thúc đẩy toàn diện các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội và quốc phòng. Đây là hướng đi đúng đắn, phù hợp với yêu cầu hiện nay. Văn kiện chú trọng vào việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, xây dựng hạ tầng kỹ thuật số hiện đại và đầu tư vào các lĩnh vực ưu tiên như trí tuệ nhân tạo, blockchain, dữ liệu lớn và Internet vạn vật.
Điều này tạo điều kiện để Việt Nam tối ưu hóa nguồn lực trong nước thay vì chỉ phụ thuộc vào công nghệ nhập khẩu. Nghị quyết không chỉ đặt mục tiêu cụ thể cho từng giai đoạn mà còn vạch ra tầm nhìn dài hạn, hướng tới xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo toàn diện. Các mục tiêu như hoàn thiện thể chế, cải cách chính sách và thúc đẩy hợp tác quốc tế được đề cập rõ ràng, cho thấy sự đồng bộ trong kế hoạch triển khai.
Điểm đặc biệt của Nghị quyết số 57 là nhấn mạnh vai trò của doanh nghiệp, các trường đại học, viện nghiên cứu và cộng đồng trong việc thực hiện chiến lược đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Điều này tạo ra sự lan tỏa và kết nối rộng rãi, đảm bảo tính bền vững.
Phóng viên: Thầy đánh giá như thế nào về thời cơ, thách thức, thuận lợi, khó khăn của nhà trường cũng như các cơ sở giáo dục đại học (nói chung) tại Việt Nam trong công tác đào tạo nhân lực lĩnh vực này trong bối cảnh hiện nay?
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Hoài Bắc: Chuyển đổi số đang là xu thế toàn cầu, tạo ra nhu cầu lớn về nguồn nhân lực trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), blockchain, và an ninh mạng. Việt Nam có cơ hội lớn để tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu thông qua việc đào tạo nhân lực chất lượng cao. Trung ương, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách như Chương trình chuyển đổi số quốc gia, Nghị quyết số 57-NQ/TW và các nghị quyết định hướng phát triển khoa học, công nghệ và giáo dục nhằm thúc đẩy đào tạo nhân lực công nghệ số.
Việt Nam có tỉ lệ dân số trẻ cao, với sự sẵn sàng tiếp cận công nghệ và khát vọng vươn lên, là nguồn lực tiềm năng để đào tạo và phát triển nhân lực công nghệ số. Đây là những điều kiện thuận lợi để các cơ sở giáo dục đại học đầu tư mạnh mẽ cho các hoạt động nghiên cứu Khoa học và Giáo dục Đào tạo các lĩnh vực Công nghệ số.
Việt Nam đã có những bước tiến lớn trong xây dựng mạng lưới viễn thông, hạ tầng số và các nền tảng công nghệ, tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai đào tạo trên diện rộng. Vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế và sự ổn định về tình hình chính trị, kinh tế, xã hội cũng là yếu tố quyết định khi các tập đoàn công nghệ lớn như Google, Microsoft, AWS, NVIDIA, Meta… đầu tư, mở rộng thị trường cũng như triển khai các chương trình hợp tác đào tạo và cung cấp tài liệu, công cụ miễn phí để nâng cao năng lực nhân lực công nghệ số.
Thời cơ, thuận lợi lớn, tuy nhiên các cơ sở giáo dục đại học cũng đang đứng trước những áp lực về thiếu hụt đội ngũ giảng viên chất lượng cao. Số lượng chuyên gia và giảng viên có khả năng đào tạo chuyên sâu trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, blockchain... còn hạn chế. Việc thu hút chuyên gia nước ngoài còn khó khăn. Việc triển khai đào tạo công nghệ số đòi hỏi sự đầu tư lớn vào hạ tầng kỹ thuật, phần mềm, và thiết bị, trong khi nhiều cơ sở đào tạo vẫn chưa đủ khả năng tài chính để đáp ứng nhu cầu này.
Phóng viên: Từ những khó khăn, trở ngại trong thực tiễn, theo thầy, cần tập trung vào những giải pháp gì trong giai đoạn tới?
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Hoài Bắc: Để phát huy điều kiện thuận lợi từ thời cơ mang lại, khắc phục các vấn đề còn tồn tại nêu trên, Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông cũng như các cơ sở giáo dục đại học khác đang xây dựng cơ chế chính sách thu hút các chuyên gia, giáo sư từ các trường đại học, các doanh nghiệp nước ngoài, cộng đồng du học sinh, nghiên cứu sinh tu nghiệp tại nước ngoài về nước cống hiến.
Tuy nhiên, hiệu quả chưa được như mong muốn cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Nhà nước với cơ chế chính sách đặc thù. Việc đầu tư vào cơ sở vật chất cho nghiên cứu cũng rất cần sự hậu thuẫn, rót vốn từ Nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp; thành lập quỹ hỗ trợ đào tạo nhân lực công nghệ số dành cho sinh viên và các cơ sở giáo dục và có cơ chế miễn giảm học phí hoặc hỗ trợ học bổng cho các ngành công nghệ trọng điểm.
Phóng viên: Công tác đào tạo nhân lực ICT của Học viện góp phần thực hiện các mục tiêu tại Nghị quyết số 57-NQ/TW như thế nào? Ngoài ra, để hiện thực hóa những mục tiêu đó, theo thầy, cần có những lưu ý gì trong giai đoạn tới?
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Hoài Bắc: Từ năm 2020, Học viện đã đặt mục tiêu chiến lược là xây dựng Học viện là hình mẫu về chuyển đổi số Quốc gia trong lĩnh vực giáo dục đào tạo. Trong gần 5 năm vừa qua, Học viện đã mở nhiều ngành/chương trình đào tạo công nghệ số như ngành Công nghệ Internet vạn vật IoT, Kỹ thuật điều khiển và tự động hóa, Kỹ thuật dữ liệu,… trong đó, nhiều ngành lần đầu tiên được cấp phép đào tạo tại Việt Nam như ngành IoT, Công nghệ tài chính, Thiết kế và Phát triển Game,…
Các chuyên ngành về Trí tuệ nhân tạo, Robotics, Thiết kế chip bán dẫn cũng đã được Học viện triển khai nhiều năm và được xã hội đánh giá cao.
Các dự án nghiên cứu của các nhà giáo, nhà khoa học và sinh viên của Học viện cũng đã được nhiều doanh nghiệp nước ngoài đầu tư và tài trợ như Samsung, Naver,…
Học viện cũng là một số ít các trường đại học hiện nay được các tập đoàn lớn trong và ngoài nước đặt phòng lab mô phỏng và lab nghiên cứu về các lĩnh vực IoT, AI… hiện nay, góp phần to lớn cho việc nâng cao chất lượng đào tạo và điều kiện cơ sở vật chất nghiên cứu của Học viện.
Phóng viên: Để nhắc đến những dấu ấn trong năm 2024 trong công tác đào tạo của Học viện gắn với phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, thầy có thể điểm lại những gì?
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Hoài Bắc: Là cơ sở giáo dục đại học duy nhất của Bộ Thông tin và Truyền thông, được sự quan tâm, hỗ trợ và chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Bộ, năm 2024, Học viện tiếp tục phát huy các kết quả chuyển đổi số và mở rộng quy mô về ngành nghề đào tạo, nâng cao tiềm lực nghiên cứu và chất lượng đào tạo.
Học viện đã khánh thành Cơ sở đào tạo Ngọc Trục (quận Nam Từ Liêm, Hà Nội); thành lập Khoa Trí tuệ nhân tạo đầu tiên của cả nước; triển khai chương trình đào tạo cho người Việt Nam tại nước ngoài đầu tiên của cả nước trên nền tảng “đại học số” của Học viện.
Ngoài ra, Học viện cũng đã tuyển sinh thành công trên tất cả các hệ đào tạo, từ đại học đến sau đại học với trên 30 ngành/chương trình đào tạo (với 5 ngành/chương trình đào tạo mới), tăng 121,16 % so với 2023. Học viện đã hoàn thành kiểm định 100% các chương trình đào tạo trình độ đại học và triển khai kiểm định quốc tế cho 7 chương trình đào tạo.
Phóng viên: Là cơ sở giáo dục đại học tiên phong mở Khoa Trí tuệ nhân tạo đầu tiên tại Việt Nam, điều này có ý nghĩa ra sao và đã mở ra những thuận lợi như thế nào cho nhà trường, thưa thầy?
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Hoài Bắc: Với mục tiêu trở thành trung tâm đào tạo chất lượng cao về trí tuệ nhân tạo, tháng 8/2024, Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông đã thành lập Khoa Trí tuệ nhân tạo và là trường đại học đầu tiên của cả nước có khoa chuyên ngành này, với mục tiêu tập trung vào việc giảng dạy, nghiên cứu và ứng dụng AI trong nhiều lĩnh vực, từ viễn thông, công nghệ thông tin đến y tế, giáo dục và sản xuất,…
Nghị quyết số 57-NQ/TW xác định Việt Nam thuộc nhóm 3 nước dẫn đầu khu vực Đông Nam Á về nghiên cứu và phát triển trí tuệ nhân tạo; đó là động lực để Học viện tăng cường đầu tư nguồn lực cho đào tạo và nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực này. Đồng thời, là điều kiện thuận lợi để Học viện được tiếp cận và mở rộng quan hệ hợp tác với các hãng lớn trên thế giới, triển khai những dự án nghiên cứu về Trí tuệ nhân tạo.
Tôi tin tưởng rằng, những chính sách vĩ mô của Nhà nước sau Nghị quyết số 57-NQ/TW cũng sẽ khuyến khích các nhà giáo, các nhà khoa học và học viên, sinh viên.
Ngay trong năm đầu sau khi Khoa Trí tuệ nhân tạo của Học viện được thành lập, các sản phẩm nghiên cứu của sinh viên trong lĩnh vực Trí tuệ nhân tạo đã dành được nhiều giải thưởng do các doanh nghiệp xét chọn và vinh danh. Cụ thể, giải Nhất Quốc gia Cuộc thi Tech4Good của Tập đoàn Huawei (Trung Quốc) và sẽ dự thi Vòng toàn cầu vào tháng 3/2025; Giải Nhất hạng mục quốc gia Việt Nam Cuộc thi AI Global Impact Festival của Tập đoàn Intel (Mỹ),…
Phóng viên: Năm 2025 là một năm đánh dấu mốc quan trọng được xác định trong chiến lược phát triển của Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông. Thầy có thể chia sẻ về kỳ vọng của nhà trường trong năm 2025 cũng như trong thời gian tới?
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Hoài Bắc: Năm 2025 là năm đánh dấu nhiều cột mốc quan trọng trong quá trình phát triển của Học viện: Là năm hoàn thành Chiến lược phát triển theo định hướng xây dựng Học viện là hình mẫu về chuyển đổi số quốc gia trong lĩnh vực giáo dục đào tạo.
Trong năm 2025, Học viện sẽ tiếp tục hoàn thành các chỉ tiêu chiến lược đã được ban hành. Cụ thể là:
Một là, tiếp tục mở các ngành học mới, nhất là các ngành học có tính liên ngành và lấy công nghệ số làm nền tảng; tăng quy mô đào tạo và hoàn thành tốt các chỉ tiêu về tuyển sinh, đào tạo, nghiên cứu khoa học và mở rộng hợp tác quốc tế. Trong năm 2025, Học viện dự kiến tăng chỉ tiêu tuyển sinh và mở thêm 5 ngành và chương trình đào tạo mới bao gồm: Trí tuệ nhân tạo, Công nghệ Vi mạch bán dẫn, Logistics, Truyền thông đa phương tiện chất lượng cao, An toàn thông tin chất lượng cao.
Hai là, tiếp tục đầu tư, phát triển các nguồn lực: đẩy mạnh triển khai hoàn thành các dự án đầu tư, xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị; tăng cường đầu tư phát triển chiều sâu cho chương trình, bài giảng, học liệu số; tăng cường phát triển nguồn lực con người.
Ba là, đẩy mạnh áp dụng chuyển đổi số trong mọi lĩnh vực hoạt động, quản lý của từng đơn vị thuộc Học viện và trong toàn Học viện; xây dựng “đại học số” và ứng dụng công nghệ trong giảng dạy phải toàn diện và mạnh mẽ hơn nữa. Trong năm 2025, Học viện sẽ tuyển sinh khóa đầu tiên chương trình liên kết đào tạo quốc tế học theo hình thức từ xa trên nền tảng “Đại học hội tụ ảo” giữa Học viện và Đại học Chung-Ang (Hàn Quốc). Đây là một hình thức đại học tiên tiến và đang là xu thế mới dành cho không chỉ sinh viên Việt Nam mà còn người Việt Nam tại nước ngoài.
Bốn là, tăng cường công tác phát triển đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp trong sinh viên toàn Học viện đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ số; thành lập các quỹ hỗ trợ khởi nghiệp dành riêng cho sinh viên và tạo cơ chế ưu đãi để khuyến khích tinh thần khởi nghiệp.
Phóng viên: Thay cho lời kết, thầy đánh giá như thế nào về những nhiệm vụ tới đây của các cơ sở giáo dục đại học (nói chung) cũng như Học viện (nói riêng) để góp phần đưa Nghị quyết số 57-NQ/TW đi vào cuộc sống một cách hiệu quả?
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Hoài Bắc: Khi triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW dưới sự chỉ đạo trực tiếp của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm với mong muốn cháy bỏng đưa nước ta bước vào kỷ nguyên mới hùng cường thịnh vượng, sứ mệnh của các cơ sở giáo dục đại học, trong đó có Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông là rất lớn lao: Vừa đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao ngang tầm quốc tế vừa tổ chức các hoạt động nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo đón đầu và làm chủ công nghệ tiến tiến nhất của thế giới.
Các cơ sở giáo dục đại học phải xây dựng mô hình cộng tác chia sẻ, tận dụng các thế mạnh nguồn lực của từng trường, đẩy mạnh liên thông các loại hình đào tạo, chú trọng các mô hình đào tạo “reskilling” (việc đào tạo lại các kỹ năng cho người lao động để họ có thể đảm nhận công việc mới), “upskilling” (học các kỹ năng mới và nâng cao), chứng chỉ hoá kỹ năng theo chuẩn mực quốc tế, phục vụ nhu cầu học tập suốt đời với các phương thức đào tạo dễ tiếp cận dựa trên nền tảng số theo ý tưởng “bình dân học vụ số”.
Chúng ta tin tưởng rằng, với sự liên minh của các trường đại học, đặc biệt các trường công nghệ với phạm vi mở rộng, không đóng kín trong khuôn khổ từng trường, hợp lực hợp tác với các trường đại học hàng đầu trên thế giới, tri thức và chất xám của Việt Nam sẽ không chỉ đưa nước ta phát triển rực rỡ trong kỷ nguyên mới, mà còn lan toả tri thức Việt Nam ra toàn cầu, đóng góp xứng đáng cho sự phát triển của nhân loại.
Phóng viên: Trân trọng cảm ơn những chia sẻ của thầy!
Tài liệu tham khảo:
[1] https://bocongan.gov.vn/tin-tuc-su-kien/hoat-dong-cua-luc-luong-cong-an/tin-hoat-dong-cua-bo/toan-van-phat-bieu-cua-tong-bi-thu-to-lam-tai-hoi-nghi-toan-quoc-ve-dot-pha-phat-trien-khoa-hoc-cong-nghe-doi-moi-sang-tao-va-chuyen-doi-so-quoc-gia-d2-t43163.html
