Nghị quyết số 57 sẽ tạo động lực lớn cho các giảng viên, nhà khoa học, trường ĐH

Tại Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, một trong các mục tiêu đến năm 2030 được xác định là chi tối thiểu 3% trong tổng chi ngân sách hằng năm cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. [1]

Động lực thúc đẩy phát triển khoa học, bước chuyển mình mạnh mẽ

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Võ Khắc Sơn - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Quảng Bình cũng đánh giá: “Mục tiêu được nêu trong Nghị quyết số 57 là một bước đi đúng đắn và cần thiết, thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Với mục tiêu chi tối thiểu 3% cho phát triển khoa học, công nghệ, để đẩy nhanh năng suất lao động, phát triển đất nước trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Điều này cho thấy tầm nhìn dài hạn của Chính phủ trong việc nâng cao vị thế của Việt Nam trên bản đồ khoa học, công nghệ toàn cầu. Việc ưu tiên các lĩnh vực quan trọng cho thấy định hướng tập trung nguồn lực, tránh dàn trải, phù hợp với điều kiện và thế mạnh của đất nước.

Bên cạnh đó, việc triển khai thực hiện nghị quyết nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số giúp Việt Nam tận dụng cơ hội hội nhập quốc tế và tránh tụt hậu. Nhà nước đảm bảo nguồn lực tài chính đầy đủ, tạo bước đột phá trong nghiên cứu, ứng dụng và đào tạo nhân lực. Chính sách này khuyến khích hợp tác quốc tế, học hỏi công nghệ từ các nước phát triển, đồng thời, hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp tiếp cận tài trợ và môi trường đổi mới, gia tăng số lượng, chất lượng sản phẩm khoa học công nghệ”.

Cùng bàn về vấn đề này, Tiến sĩ Nguyễn Đình Tường - Chủ tịch Hội đồng trường, Trường Đại học Kinh tế Nghệ An (sau khi sáp nhập theo Quyết định số 1653/QĐ-TTg ngày 26/12/2024, sẽ gọi là Trường Đại học Nghệ An) cũng bày tỏ: “Theo tôi, Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là một bước tiến quan trọng trong công tác phát triển giáo dục và nghiên cứu khoa học, đặc biệt đối với các trường đại học. Nghị quyết đã tập trung vào 3 nhiệm vụ chính mà các cơ sở giáo dục đại học cần thực hiện bao gồm đào tạo, nghiên cứu khoa học và phục vụ cộng đồng.

Hiện tại, phần lớn các trường đại học vẫn ưu tiên hoạt động đào tạo, trong khi nghiên cứu khoa học còn hạn chế, một phần do thiếu nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Nghị quyết số 57 đề ra các cơ chế mới, đặc biệt về quản lý tài chính, nhằm hỗ trợ mạnh mẽ cho nghiên cứu khoa học.

Chẳng hạn, cải cách cơ chế quản lý tài chính trong việc thực hiện nhiệm vụ khoa học, công nghệ; đơn giản hóa các thủ tục hành chính; giao quyền tự chủ trong sử dụng kinh phí… Điều này giúp giảm bớt gánh nặng hành chính, tạo điều kiện thuận lợi để các nhà khoa học tập trung vào nghiên cứu, nâng cao chất lượng và hiệu quả. Đây là một “điểm sáng” của nghị quyết, hứa hẹn thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động nghiên cứu tại các trường đại học”.

Về mục tiêu chi tối thiểu 3% tổng chi ngân sách hằng năm cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia, Tiến sĩ Nguyễn Đình Tường đánh giá: “Đây là mức chi phù hợp, đáp ứng yêu cầu phát triển và thể hiện sự quan tâm, chú trọng của Đảng, Nhà nước về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Đối với nhà trường, Nghị quyết số 57 sẽ tạo động lực lớn cho các giảng viên, nhà khoa học trong trường thực hiện nghiên cứu, nhờ đảm bảo nguồn kinh phí ổn định và cơ chế hỗ trợ phù hợp. Việc gắn kết nghiên cứu với đào tạo cũng như phát triển kinh tế địa phương cũng mở ra những cơ hội hợp tác mới giữa nhà trường và các doanh nghiệp hoặc cơ quan quản lý.

Bên cạnh đó, cũng có những thách thức với nhà trường như các đề tài nghiên cứu khoa học cần gắn liền với thực tiễn và phục vụ mục tiêu phát triển của địa phương. Nếu chất lượng nghiên cứu không đáp ứng kỳ vọng hoặc không mang lại hiệu quả, sẽ không được giao các nhiệm vụ nghiên cứu khoa học. Đồng thời, các nhà khoa học không chỉ dừng lại ở nghiên cứu lý thuyết, mà cần đưa sản phẩm nghiên cứu vào thực tiễn, đảm bảo tính ứng dụng cao và đáp ứng nhu cầu thực tế”.

Trong khi đó, Hiệu trưởng một trường đại học tại khu vực miền Trung cũng nhìn nhận: “Nghị quyết số 57-NQ/TW là một trong những thời cơ quan trọng, đặc biệt, các trường đại học trong việc định hướng đào tạo và nghiên cứu. Nghị quyết nhấn mạnh, nền kinh tế đang chuyển đổi mạnh mẽ theo hướng kinh tế số và tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ vào trong tất cả lĩnh vực như sản xuất, tiêu dùng, truyền thông và các lĩnh vực khác. Do đó, quá trình hợp tác đào tạo, nghiên cứu cứu khoa học và chuyển giao công nghệ tại các trường đại học cần thay đổi để phù hợp, đáp ứng yêu cầu.

Cũng theo vị hiệu trưởng này, hiện nay, các trường đại học cần chú trọng, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, khoa học kỹ thuật trong quá trình giảng dạy và nghiên cứu khoa học, nhằm tăng cường vai trò của khoa học công nghệ và chuyển đổi số”.

Bên cạnh đó, vị hiệu trưởng chia sẻ thêm: “Về mục tiêu đến năm 2030, chi tối thiểu 3% trong tổng chi ngân sách hằng năm cho phát triển khoa học, công nghệ, tại Nghị quyết số 57, đã được điều chỉnh tăng lên, nhằm nâng cao vai trò của khoa học công nghệ, chuyển đổi số.

Đối với các trường tự chủ tài chính, cơ chế mới sẽ tạo ra những điều kiện thuận lợi để nhà trường mở ra nhiều cơ hội, đặc biệt, thông qua hình thức “khoán” trong nghiên cứu khoa học. Nghị quyết số 57, là một bước đột phá trong khoa học công nghệ, mang lại nhiều lợi ích cho lĩnh vực giáo dục và nghiên cứu.

Thực tiễn trong quá trình triển khai, các trường đại học còn gặp một số khó khăn và thách thức. Về nguồn kinh phí, nhiều trường có thể bị hạn chế trong một mức độ nhất định. Cần chủ động sắp xếp và cân đối nguồn lực để đảm bảo đầu tư cho khoa học công nghệ cũng như các lĩnh vực quan trọng khác”.

Hệ thống giáo dục đại học giữ vai trò “nòng cốt”

Về phía Trường Đại học Quảng Bình, Tiến sĩ Võ Khắc Sơn cho biết: “Nhà trường đang nghiên cứu và triển khai ban hành chiến lược phát triển đào tạo và khoa học công nghệ giai đoạn 2025-2035 tầm nhìn 2045, trong đó xác định rõ các lĩnh vực ưu tiên, mục tiêu nghiên cứu và lộ trình thực hiện.

Trong đó, thành lập các trung tâm nghiên cứu và đổi mới sáng tạo bao gồm thiết lập các trung tâm nghiên cứu chuyên sâu ở các lĩnh vực mũi nhọn như giáo dục STEM, trí tuệ nhân tạo, năng lượng tái tạo và công nghệ nông nghiệp. Tiếp đó, đầu tư cơ sở vật chất, nâng cấp cơ sở hạ tầng, thiết bị nghiên cứu và giảng dạy, đặc biệt, các phòng thí nghiệm đạt chuẩn quốc tế.

Ngoài ra, phát triển các chương trình đào tạo đặc thù, mở các chương trình đào tạo chất lượng cao, chương trình liên kết quốc tế, đáp ứng yêu cầu nhân lực của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Cuối cùng, khuyến khích hoạt động nghiên cứu của giảng viên và sinh viên. Nhà trường sẽ tăng kinh phí hỗ trợ nghiên cứu, tổ chức các cuộc thi sáng tạo khoa học kỹ thuật và triển khai các dự án nghiên cứu sinh viên để thúc đẩy tinh thần sáng tạo trong toàn trường”.

Bên cạnh đó, thầy Sơn cũng nhìn nhận về những thuận lợi và khó khăn chung khi thực hiện Nghị quyết số 57: “Về thuận lợi, chính sách tạo điều kiện thuận lợi để thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong giáo dục và nghiên cứu. Định hướng rõ ràng giúp các trường đại học dễ dàng xây dựng chiến lược phát triển phù hợp với xu thế chung. Nhu cầu xã hội về nguồn nhân lực trình độ cao ngày càng tăng, mở ra cơ hội để các trường đại học phát huy vai trò đào tạo nguồn lực chất lượng, đồng thời nâng cao vị thế của mình.

Các trường không chỉ khẳng định vai trò nòng cốt trong nghiên cứu và phát triển khoa học, công nghệ, mà còn đóng góp tích cực vào hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia. Bên cạnh đó, nhiều trường đại học đã sở hữu đội ngũ giảng viên và nhà nghiên cứu trình độ cao, tận tâm với nghề. Đây chính là nền tảng vững chắc để các trường phát triển mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới.

Về khó khăn, nhiều trường đại học, đặc biệt, ở các địa phương vẫn đối mặt với hạn chế về nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất lạc hậu, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới sáng tạo. Đồng thời, áp lực đổi mới toàn diện từ chương trình đào tạo đến năng lực nghiên cứu càng gia tăng, trong khi đội ngũ giảng viên tại một số trường chưa đạt trình độ cao hoặc thiếu kỹ năng thích ứng với chuyển đổi số. Bên cạnh đó, việc gắn kết giữa nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn còn hạn chế, khiến hiệu quả nghiên cứu chưa được phát huy tối đa”.

Cũng theo thầy Sơn, khó khăn lớn nhất hiện nay chính là sự bất cân đối giữa nguồn lực đầu tư và yêu cầu phát triển. Việc phân bổ và sử dụng hiệu quả nguồn lực vẫn là thách thức cần tập trung giải quyết. Cùng với đó, sự kết nối giữa nhà trường và doanh nghiệp trong nghiên cứu ứng dụng và chuyển giao công nghệ còn yếu, gây khó khăn trong việc thương mại hóa các sản phẩm nghiên cứu.

Về những thời cơ và thách thức đối với cơ sở giáo dục đại học, Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Đình Đức - Chủ tịch Hội đồng trường, Trường Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội) bày tỏ: “Nghị quyết số 57 lấy chuyển đổi số và công nghệ cao làm mũi nhọn phát triển đất nước. Các nhà khoa học, các trường đại học, các viện nghiên cứu của hệ thống giáo dục đại học giữ vai trò “nòng cốt”. Do đó, chỉ khi giáo dục đại học Việt Nam “cất cánh” thì đất nước mới cất cánh nhanh được.

Về mục tiêu chi tối thiểu 3% tổng chi ngân sách hằng năm cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia, theo Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Đình Đức, nếu đạt được tỉ lệ này là một sự tuyệt vời.

“Hiện tại, chi cho khoa học công nghệ từ nguồn ngân sách chưa đạt mức quy định tối thiểu 2% là quá ít, chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu phát triển khoa học công nghệ, đầu tư chưa tới tầm, chưa xứng tầm. Để phát triển công nghệ cao, cần có nền tảng vững chắc từ khoa học cơ bản. Nếu không xây dựng được một nền tảng đào tạo bài bản và chất lượng, thì việc phát triển khoa học công nghệ sẽ không thể bền vững.

Trên thực tế, các công nghệ cao là rất khó, giá trị thặng dư cao nhưng quả thực không dễ dàng thực hiện. Không phải nghiên cứu khoa học về công nghệ cao nào cũng thành công, chẳng hạn, nghiên cứu 10 chỉ được 1-2, nhưng nếu thành công thì sức bật phá là vô cùng lớn. Vì vậy, đầu tư cho công nghệ cao phải nhanh và xứng tầm, tới tầm. Nhưng phải làm sao cho minh bạch, rõ ràng không lãng phí tiền của nhân dân” - thầy Đức phân tích.

Chủ tịch Hội đồng trường, Trường Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội) cũng thông tin thêm: “Hiện nay, hệ thống giáo dục đại học của Việt Nam vẫn còn những hạn chế nhất định, cần được cải tiến để đáp ứng nhu cầu thực tiễn và tạo điều kiện tốt hơn cho việc nghiên cứu, đổi mới sáng tạo. Tại Việt Nam, có đến 80% sinh viên chọn các ngành khoa học xã hội và giáo dục, điều này đặt ra nhiều thách thức về chuẩn hóa và định hướng giáo dục phù hợp với xu thế toàn cầu.

Do đó, cần đổi mới chương trình đào tạo và phương thức tuyển sinh để đáp ứng được yêu cầu thời đại. Đây là vấn đề lớn và phức tạp, nhưng nếu thực hiện tốt, sẽ trở thành động lực mạnh mẽ cho sự phát triển của đất nước”.

Tài liệu tham khảo:

[1] https://giaoduc.net.vn/tong-bi-thu-doi-moi-sang-tao-la-cay-gay-than-dat-toi-thinh-vuong-ben-vung-post248519.gd