Vừa qua, phát biểu tại lễ công bố quyết định tổ chức lại Trường Trung học phổ thông Chu Văn An thành Trường Trung học phổ thông Chuyên Chu Văn An, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội Trần Thế Cương bày tỏ mong muốn Trường Trung học phổ thông chuyên Chu Văn An cần nghiên cứu, tham mưu về việc áp dụng mô hình trường trung học cơ sở trong trường chuyên. [1]
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng, điều này đi ngược với quy định hiện hành; đồng thời, việc đặt học sinh trung học cơ sở vào môi trường chuyên quá sớm có thể gây áp lực học tập và ảnh hưởng đến sự phát triển tự nhiên của các em.
Mô hình trung học cơ sở trong trường chuyên là không đúng luật, gây áp lực tới học sinh
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, ông Lê Như Tiến - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng (nay là Ủy ban Văn hóa, Giáo dục) của Quốc hội cho rằng, việc có mô hình trường trung học cơ sở trong hệ thống trường chuyên trái với các quy định hiện hành theo Luật Giáo dục 2019.
“Trên thực tế, nhiều trường chuyên hiện nay đào tạo những học sinh giỏi, xuất sắc từ sớm nhằm tạo “bước đệm” cho các em tham gia các kỳ thi học sinh giỏi quốc gia và quốc tế. Vì vậy, một số trường mong muốn mở mô hình đào tạo ở bậc trung học cơ sở để tuyển chọn và định hướng chuyên từ sớm cho học sinh. Tuy nhiên, mô hình trường trung học cơ sở trong trường chuyên trái với các quy định hiện hành.
Đồng thời, mô hình này cũng khiến học sinh phải tiếp cận với định hướng chuyên từ sớm, trong khi độ tuổi của học sinh trung học cơ sở có thể chưa đủ để đáp ứng theo kiến thức của hệ chuyên. Điều này có thể gây ra áp lực học tập và ảnh hưởng đến tâm lý của học sinh bậc trung học cơ sở”, ông Lê Như Tiến cho hay.
Theo ông Lê Như Tiến, việc áp dụng mô hình trường trung học cơ sở trong trường chuyên cũng có thể dẫn đến hệ quả phân tán nguồn lực quản lý, giảng dạy. Cùng với đó, nếu bậc trung học cơ sở buộc phải chạy theo định hướng chuyên của bậc trung học phổ thông, sẽ không thể đảm bảo về khoa học giáo dục.
Ông Lê Như Tiến cũng nhấn mạnh, các cấp học hiện nay cần được quy định rõ ràng và thực hiện đúng theo Luật Giáo dục hiện hành. Cùng với đó, cần lưu ý tính thống nhất trong hệ thống giáo dục quốc dân.
“Hiện nay, Luật Giáo dục đã quy định rõ ràng về các cấp học. Trong đó, trường chuyên được xác định chỉ dành cho bậc trung học phổ thông. Nếu một số địa phương thí điểm mô hình trường trung học cơ sở chuyên, điều này có thể tạo ra tiền lệ để các tỉnh thành khác cũng làm theo. Từ đó, dẫn tới việc mỗi nơi có một mô hình riêng, gây nên sự không nhất quán trong giáo dục”, ông Lê Như Tiến bày tỏ.
Ông Lê Như Tiến - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng (nay là Ủy ban Văn hóa, Giáo dục) của Quốc hội. Ảnh: Thành An.
Cùng bàn về vấn đề này, Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm - Phó Chủ tịch Hội Khoa học Tâm lý Giáo dục Việt Nam cho rằng, việc thí điểm áp dụng mô hình trường trung học cơ sở trong trường chuyên có thể dẫn đến nhiều hệ lụy.
“Hiện nay, việc đào tạo học sinh giỏi, xuất sắc từ nhỏ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển đất nước. Tuy nhiên, những học sinh này cần được phát triển theo đúng năng lực, sở trường tiềm năng phù hợp với lứa tuổi. Việc áp dụng mô hình trường trung học cơ sở trong trường chuyên có thể gây áp lực tâm lý tới học sinh, do các em phải có định hướng chuyên từ sớm, trong khi lứa tuổi này cần được phát triển một cách toàn diện”, Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm bày tỏ.
Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm cũng nhấn mạnh, những học sinh có năng lực tốt, xuất sắc, cần có những quy định, chính sách đặc thù để đào tạo và phát triển. Trong đó, việc nghiên cứu kỹ về năng lực, sở trường, tâm lý cũng như sức khỏe của học sinh trung học cơ sở cần được đặt lên hàng đầu và dựa trên cơ sở khoa học, thay vì “ép” các em phải theo học chuyên từ sớm.
Bên cạnh đó, việc áp dụng mô hình mô hình trường trung học cơ sở trong trường chuyên có thể tạo nên tình trạng chạy đua để “chuyên hóa” từ bậc trung học cơ sở và tạo ra sự không nhất quán trong quản lý giáo dục ở các địa phương. Điều này có thể ảnh hưởng tới tính minh bạch, công bằng và gây lãng phí trong giáo dục.
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga - Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương cũng chỉ ra: “Đặc trưng của trường trung học cơ sở khác với trường trung học phổ thông. Học sinh ở hai cấp học này có lứa tuổi khác nhau, đồng nghĩa với việc phương pháp và giáo viên thực hiện giảng dạy cũng có sự khác nhau.
Nếu thành lập một trường trung học cơ sở “chuyên” trong trường trung học phổ thông chuyên, cần phải sử dụng đội ngũ giáo viên của bậc trung học phổ thông để dạy học ở bậc trung học cơ sở. Do đó, việc giáo viên dạy song song ở hai cấp học này là chưa hợp lý trong giáo dục”.
Cần hướng tới phát triển toàn diện, phù hợp với sự phát triển đúng độ tuổi của học sinh
Theo Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, với chương trình giáo dục phổ thông 2018 hiện nay, việc học sinh bậc trung học cơ sở phải học nhiều môn học ở chương trình đại trà và cả các kiến thức ở hệ chuyên có thể dẫn tới khả năng tiếp thu bị hạn chế, tạo nên áp lực không cần thiết tới các em.
“Việc học chương trình chuyên ngay từ cấp trung học cơ sở có thể dẫn đến tình trạng học lệch, do học sinh cần dành nhiều thời gian, công sức để theo học chương trình của hệ chuyên. Cùng với đó, việc học sinh chuẩn bị kiến thức để dự thi vào các lớp chuyên từ rất sớm có thể gây quá tải, thậm chí mất tuổi thơ. Bởi các em phải dành quá nhiều thời gian cho luyện giải các bài tập khó, không còn thời gian cho việc rèn luyện, phát triển bản thân. Điều này tạo nên áp lực không cần thiết, khi đáng lẽ các em phải tiếp thu một cách hài hòa và toàn diện các kiến thức phổ thông”, nữ đại biểu phân tích.
Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương cũng cho rằng, ngoài tạo áp lực tới học sinh, việc áp dụng mô hình trường trung học cơ sở trong trường chuyên cũng gây nên sự không thống nhất trong quản lý giáo dục giữa các địa phương. Bởi, Luật Giáo dục hiện nay không quy định về việc tổ chức trường trung học cơ sở trong hệ thống trường chuyên. Nếu có quy định cụ thể, các địa phương cần thực hiện một cách nhất quán. Ngược lại, nếu một số địa phương được phép áp dụng mô hình này, có thể tạo ra sự thiếu đồng bộ trong hệ thống giáo dục quốc dân.
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cũng nhấn mạnh, việc nâng cao chất lượng giáo dục hiện nay là một bài toán khó, đòi hỏi sự phối hợp của nhiều bên liên quan và phải trải qua nhiều giai đoạn thực hiện.
“Để nâng cao chất lượng giáo dục một cách hiệu quả, cần xem xét điều chỉnh chương trình học phù hợp với sự phát triển của học sinh theo từng độ tuổi. Trong đó, việc rà soát và điều chỉnh chương trình học là yếu tố quan trọng, giúp giảm bớt tính hàn lâm, tạo điều kiện cho học sinh tiếp thu kiến thức một cách hợp lý, từ đó, nâng cao chất lượng giáo dục một cách bền vững”, nữ đại biểu bày tỏ.
Trong khi đó, để nâng cao chất lượng giáo dục, nhưng vẫn đảm bảo hài hòa, phù hợp với sự phát triển đúng độ tuổi của học sinh, Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm đề xuất: “Trong bối cảnh giáo dục hiện nay, hai yêu cầu quan trọng nhất mà các hệ thống giáo dục cần hướng tới là chất lượng và công bằng. Để đạt được điều này, trường học cần có những cải cách mạnh mẽ, hướng đến một mô hình giáo dục hiệu quả và bền vững.
Trước hết, trường học nên được trao quyền nhiều hơn trong công tác quản lý và vận hành. Khi đó, các trường học có thể đưa ra những định hướng phù hợp, đảm bảo chất lượng giáo dục và đáp ứng nhu cầu thực tế của xã hội. Tuy nhiên, trường học cần hoạt động trên cơ sở quy định của pháp luật, vì vậy, nếu có mô hình trường trung học cơ sở trong trường chuyên sẽ trái với Luật Giáo dục 2019.
Đồng thời, tính dân chủ trong giáo dục phải được đề cao. Môi trường giáo dục dân chủ là nơi giáo viên và học sinh được tôn trọng và đối xử công bằng. Cùng với đó, giáo dục trong trường học phải mang tính nhân văn. Từ đó, học sinh phát triển toàn diện, trở thành những công dân có trách nhiệm và giàu lòng nhân ái.
Bên cạnh đó, việc sáng tạo trong trường học cần được chú trọng. Trong đó, giáo viên không chỉ là người truyền đạt kiến thức, mà còn phải là người sáng tạo, truyền cảm hứng và thúc đẩy tư duy đổi mới trong học sinh. Các trường học phải trở thành môi trường khuyến khích sự sáng tạo, đổi mới phương pháp giảng dạy và ứng dụng công nghệ hiện đại để nâng cao hiệu quả học tập.
Ngoài ra, trường học cần trang bị cho học sinh kiến thức và kỹ năng cần thiết để thích ứng với sự phát triển nhanh chóng của khoa học - công nghệ, đồng thời tiếp cận những thành tựu giáo dục tiên tiến trên thế giới. Đặc biệt, nên chú trọng đào tạo ngoại ngữ, giúp học sinh đạt trình độ thông thạo sớm, tạo nền tảng vững chắc cho việc nghiên cứu khoa học ở bậc trung học phổ thông chuyên, thay vì định hướng các em chuyên sâu vào các ngành khoa học quá sớm”.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://tuoitre.vn/de-xuat-ap-dung-mo-hinh-truong-thcs-trong-truong-thpt-chuyen-chu-van-an-20250213133739968.htm
