Theo Quyết định số 452/QĐ-TTg ngày 27/02/2025 của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và sư phạm thời kỳ 2021 - 2030 tầm nhìn đến năm 2050, Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội (USTH) là 1 trong 3 trường đại học xuất sắc tiếp tục phát triển thành cơ sở giáo dục đại học định hướng nghiên cứu với mức độ quốc tế hóa cao, trọng tâm là những ngành khoa học, kỹ thuật và công nghệ tiềm năng.
USTH có vai trò quan trọng trong việc tạo môi trường giáo dục đại học quốc tế hóa ngay tại Việt Nam
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Giáo sư, Tiến sĩ Đinh Thị Mai Thanh - Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội chia sẻ, USTH được xác định là một trong ba cơ sở giáo dục đại học xuất sắc tiếp tục phát triển theo hướng đại học nghiên cứu có mức độ quốc tế hóa cao là một bước đi quan trọng trong lộ trình nâng cao chất lượng giáo dục đại học của Việt Nam.
Trước hết, điều này khẳng định mô hình đại học nghiên cứu theo chuẩn quốc tế mà USTH đang theo đuổi là phù hợp với chiến lược chung của quốc gia trong việc xây dựng các trường đại học có năng lực nghiên cứu mạnh, đóng vai trò đầu tàu trong đổi mới sáng tạo, chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực chất lượng cao. Với thế mạnh về các ngành khoa học, công nghệ và kỹ thuật mũi nhọn, USTH có thể đóng góp trực tiếp vào sự phát triển của các lĩnh vực chiến lược quốc gia như trí tuệ nhân tạo, khoa học dữ liệu, công nghệ sinh học, khoa học vật liệu...
Bên cạnh đó, với mô hình đào tạo bằng tiếng Anh, cơ sở vật chất hiện đại theo chuẩn quốc tế, đội ngũ giảng viên người nước ngoài chiếm tỷ lệ cao, cùng mạng lưới hợp tác chặt chẽ với hơn 30 trường đại học, viện nghiên cứu tại Pháp, USTH có vai trò quan trọng trong việc tạo môi trường giáo dục đại học quốc tế hóa ngay tại Việt Nam. Điều này không chỉ mang lại lợi ích cho sinh viên USTH mà còn góp phần thu hút sinh viên quốc tế đến học tập và nghiên cứu, nâng cao vị thế của giáo dục đại học Việt Nam trên bản đồ thế giới.
Ngoài ra, sự phát triển của USTH theo hướng đại học nghiên cứu sẽ góp phần định hình mô hình tự chủ hiệu quả, trong đó các cơ sở giáo dục đại học có thể huy động nguồn lực từ hợp tác quốc tế, doanh nghiệp và các quỹ nghiên cứu để mở rộng hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới phương pháp giảng dạy, đồng thời nâng cao khả năng thương mại hóa các kết quả nghiên cứu.
Không chỉ mang lại tác động tích cực cho riêng USTH, mô hình phát triển này còn đóng vai trò như một hình mẫu để các trường đại học khác tại Việt Nam tham khảo và áp dụng, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy, nghiên cứu và hội nhập quốc tế của toàn bộ hệ thống giáo dục đại học. Qua đó, các cơ sở giáo dục đại học không chỉ là các trung tâm đào tạo nhân lực chất lượng cao mà còn là cầu nối khoa học - công nghệ giữa Việt Nam và thế giới, đóng góp thiết thực vào sự phát triển bền vững của đất nước trong kỷ nguyên cách mạng công nghiệp 4.0.
Giáo sư, Tiến sĩ Đinh Thị Mai Thanh khẳng định, với định hướng trở thành một trường đại học nghiên cứu có mức độ quốc tế hóa cao, USTH sở hữu nhiều lợi thế quan trọng để thực hiện mục tiêu này.
Nhà trường được thành lập theo mô hình đại học xuất sắc, nhận được sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Pháp, cùng mạng lưới hợp tác sâu rộng với các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực khoa học - công nghệ.
Bên cạnh đó, USTH còn được Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam hỗ trợ tích cực trong việc phát triển đội ngũ giảng viên và tăng cường cơ sở vật chất phục vụ đào tạo, nghiên cứu. Nhiều nhà khoa học đầu ngành của Viện Hàn lâm đã tham gia giảng dạy, hướng dẫn nghiên cứu tại USTH, giúp sinh viên có cơ hội học tập và làm việc với những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực khoa học - công nghệ. Đồng thời, USTH cũng tận dụng hiệu quả cơ sở vật chất và trang thiết bị nghiên cứu từ các viện nghiên cứu thuộc Viện Hàn lâm, giúp mở rộng không gian nghiên cứu và tạo điều kiện thuận lợi cho các dự án khoa học lớn.
“Một trong những thế mạnh lớn nhất của USTH là đội ngũ giảng viên và nhà nghiên cứu có trình độ cao, với hơn 85% là giáo sư, tiến sĩ được đào tạo tại các trường đại học danh tiếng trên thế giới. Ngoài ra, hệ thống phòng thí nghiệm hiện đại đạt tiêu chuẩn quốc tế, kết hợp với mô hình đào tạo bằng tiếng Anh, giúp sinh viên tiếp cận với môi trường học thuật tiên tiến, phát triển tư duy khoa học và kỹ năng làm việc trong bối cảnh toàn cầu”, Hiệu trưởng USTH nhấn mạnh.
Tuy nhiên, bên cạnh những lợi thế đó, theo Giáo sư, Tiến sĩ Đinh Thị Mai Thanh, USTH cũng đối diện với những thách thức không nhỏ.
Thứ nhất, tuyển sinh cho các ngành khoa học - công nghệ ngày càng trở nên khó khăn hơn, trong bối cảnh tỷ lệ học sinh lựa chọn theo học các ngành này đang giảm dần. Điều này đặt ra thách thức trong việc thu hút nhân tài trẻ có đam mê với khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Thứ hai, thu hút và giữ chân giảng viên, nhà nghiên cứu chất lượng cao, đặc biệt là các chuyên gia quốc tế và trí thức Việt kiều, vẫn là một bài toán khó. Cạnh tranh nhân lực với các trường đại học, viện nghiên cứu quốc tế khiến việc xây dựng một chính sách đãi ngộ hấp dẫn và môi trường làm việc thuận lợi trở thành yếu tố cốt lõi để giữ chân nhân tài.
Thứ ba, mở rộng quy mô đào tạo và nghiên cứu đòi hỏi nguồn lực tài chính ổn định và cơ chế vận hành linh hoạt hơn. Mặc dù USTH nhận được sự hỗ trợ từ nhiều tổ chức trong và ngoài nước, nhưng việc đa dạng hóa nguồn đầu tư, gia tăng hợp tác với doanh nghiệp và các quỹ nghiên cứu vẫn là điều kiện tiên quyết để đảm bảo sự phát triển bền vững.
Trước những thách thức này, Giáo sư, Tiến sĩ Đinh Thị Mai Thanh cho biết, nhà trường đã triển khai nhiều giải pháp mang tính chiến lược để nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu và đáp ứng yêu cầu phát triển.
Trước hết, nhà trường tiếp tục cập nhật chương trình giảng dạy nhằm đảm bảo sinh viên được tiếp cận với những kiến thức và công nghệ tiên tiến nhất, đồng thời nghiên cứu mở các ngành đào tạo mới để phù hợp với chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của Chính phủ.
Nhằm tăng cường thu hút tuyển sinh, USTH dự kiến phối hợp tổ chức ngày hội tư vấn tuyển sinh khối các ngành khoa học - công nghệ, giúp học sinh có cơ hội trải nghiệm thực tế, tìm hiểu về các ngành nghề khoa học - công nghệ tiềm năng và định hướng lựa chọn phù hợp với nhu cầu phát triển của xã hội.
Về nghiên cứu khoa học, USTH tập trung phát triển các nhóm nghiên cứu mạnh cấp trường và cấp quốc gia, với hai nhóm nghiên cứu mạnh cấp quốc gia, một nhóm nghiên cứu mạnh cấp trường và bốn nhóm nghiên cứu tiềm năng. Đồng thời, việc thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo và Khởi nghiệp USTH giúp tăng cường kết nối giữa nghiên cứu hàn lâm và ứng dụng thực tiễn, tạo điều kiện hỗ trợ thương mại hóa các kết quả nghiên cứu khoa học và các dự án khởi nghiệp công nghệ.
“Nhờ nguồn vốn vay ADB, USTH đã đầu tư mạnh vào hệ thống trang thiết bị, phòng thí nghiệm thực hành và nghiên cứu hiện đại đạt chuẩn quốc tế, đảm bảo điều kiện tốt nhất để sinh viên và giảng viên triển khai các khóa học thực hành và các dự án nghiên cứu khoa học”, cô Mai Thanh bày tỏ.
Bên cạnh đó, nhà trường tiên phong thực hiện chính sách trả lương cho nghiên cứu sinh, giúp các nghiên cứu sinh có thể tập trung vào nghiên cứu chuyên sâu thay vì phải tìm kiếm thêm nguồn thu nhập bên ngoài. Chính sách này không chỉ tạo động lực cho các nghiên cứu sinh mà còn nâng cao chất lượng đào tạo tiến sĩ của USTH.
Ngoài các chương trình cấp song bằng trình độ đại học và thạc sĩ, USTH cũng bắt đầu triển khai chương trình đào tạo tiến sĩ song bằng với các trường đại học Pháp, tạo điều kiện để nghiên cứu sinh tiếp cận với hệ thống học thuật tiên tiến, đồng thời mở rộng cơ hội hợp tác khoa học và phát triển chuyên môn trong môi trường quốc tế.
Với những chiến lược đồng bộ này, USTH sẽ tiếp tục khẳng định vai trò trong đào tạo và nghiên cứu khoa học - công nghệ chất lượng cao, nhằm cung cấp nguồn nhân lực khoa học công nghệ cho đất nước, đóng góp thiết thực vào sự phát triển bền vững của Việt Nam trong kỷ nguyên số.
Mục tiêu trở thành trường đại học nghiên cứu đẳng cấp quốc tế
Theo tìm hiểu, USTH hướng tới mục tiêu trở thành trường đại học nghiên cứu đẳng cấp quốc tế, với những đề tài nghiên cứu có giá trị học thuật lâu bền, có định hướng ứng dụng cao, phục vụ phát triển kinh tế – xã hội.
Giáo sư, Tiến sĩ Đinh Thị Mai Thanh cho biết, trong những năm qua, USTH không ngừng đẩy mạnh nghiên cứu khoa học theo định hướng quốc tế hóa, gắn liền với nhu cầu phát triển của nền kinh tế tri thức và công nghiệp công nghệ cao.
Nhà trường hiện đang quản lý 11 đề tài thuộc Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ Quốc gia trong các lĩnh vực vật lý, khoa học trái đất, y sinh - dược học, hóa học và sinh học nông nghiệp.
Bên cạnh đó, 33 đề tài cấp Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã được triển khai, trong đó có chương trình nghiên cứu trọng điểm về khoa học công nghệ 4.0.
Tỷ lệ công bố quốc tế của USTH đạt mức trung bình 1,4 bài báo SCIE/giảng viên/năm, tiệm cận năng suất công bố quốc tế của các trường đại học trên thế giới.
Ngoài việc đẩy mạnh nghiên cứu cơ bản, USTH cũng bắt đầu chú trọng đến nghiên cứu định hướng ứng dụng. Thông qua Trung tâm Đổi mới sáng tạo và Khởi nghiệp USTH, nhà trường đã tạo ra cầu nối giúp các nhóm nghiên cứu tiếp cận nguồn lực từ doanh nghiệp, thúc đẩy quá trình thương mại hóa các kết quả nghiên cứu và hỗ trợ các dự án khởi nghiệp khoa học - công nghệ.
Bên cạnh đó, trong bối cảnh đẩy mạnh hội nhập quốc tế và nâng cao hiệu quả quản lý khoa học công nghệ, USTH đã từng bước ứng dụng các công cụ số hóa trong quản lý nghiên cứu.
“Hiện nay, nhà trường đã triển khai các công cụ tin học để theo dõi và đánh giá năng lực nghiên cứu của giảng viên, đồng thời xây dựng cơ sở dữ liệu số về quản lý đề tài, dự án, sản phẩm khoa học công nghệ, cũng như vật tư hóa chất phục vụ nghiên cứu. Những hệ thống này không chỉ giúp tối ưu hóa quy trình quản lý mà còn tạo nền tảng để tích hợp sâu hơn vào hệ thống phần mềm quản trị tổng thể của Nhà trường trong thời gian tới, góp phần nâng cao hiệu suất nghiên cứu và quản lý khoa học công nghệ theo chuẩn quốc tế.
Nhìn về tương lai, USTH đặt trọng tâm vào các lĩnh vực nghiên cứu chiến lược: công nghệ sinh học, năng lượng hydro, biến đổi khí hậu…, trong đó ưu tiên các đề tài có khả năng tạo ra đột phá khoa học và ứng dụng thực tiễn cao. Song song với đó, nhà trường sẽ mở rộng hợp tác với các viện nghiên cứu và doanh nghiệp trong nước và quốc tế, nhằm huy động nguồn lực đầu tư, thu hút các nhà khoa học hàng đầu và tạo điều kiện cho giảng viên, nghiên cứu sinh tham gia các dự án lớn.
Việc phát triển nghiên cứu theo hướng liên ngành cũng sẽ được đẩy mạnh, đặc biệt trong các lĩnh vực có tiềm năng đóng góp trực tiếp vào quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa như trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, vật liệu tiên tiến, năng lượng tái tạo”, cô Mai Thanh cho hay.
20% giảng viên của USTH là giáo sư, tiến sĩ đến từ các trường đại học và viện nghiên cứu hàng đầu thế giới
Một trong những tiêu chí của “đại học đẳng cấp quốc tế”: Trường là nơi thu hút người Việt Nam sinh sống ở nước ngoài và các giáo sư, các nhà nghiên cứu nước ngoài đến làm việc.
Tại USTH, đội ngũ giảng viên và nhà nghiên cứu quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng môi trường học thuật đạt chuẩn quốc tế. Theo cô Mai Thanh, hiện nay, 20% giảng viên của USTH là giáo sư, tiến sĩ đến từ các trường đại học và viện nghiên cứu hàng đầu thế giới, chủ yếu từ Pháp và châu Âu. Đồng thời, nhà trường cũng đặt trọng tâm vào việc thu hút các nhà khoa học là người Việt Nam đang làm việc ở nước ngoài, nhằm tạo điều kiện để họ có thể đóng góp vào sự phát triển của khoa học - công nghệ Việt Nam.
Nhằm đảm bảo môi trường làm việc hấp dẫn và cạnh tranh, USTH đã xây dựng chính sách đãi ngộ đặc biệt dành cho giảng viên và nghiên cứu viên. Với cơ chế tài chính đặc thù, hệ số lương của giảng viên tại USTH được trả gấp 2 lần so với quy định của Nhà nước. Ngoài mức lương cơ bản, giảng viên còn được hưởng thu nhập tăng thêm dựa trên thành tích giảng dạy và nghiên cứu, giúp tổng thu nhập trung bình khoảng 3-5 lần so với lương cơ bản theo hệ số.
Bên cạnh đó, nhà trường đầu tư mạnh vào cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy và nghiên cứu, tạo điều kiện thuận lợi nhất để giảng viên thực hiện các dự án nghiên cứu.
Một ưu điểm khác trong chính sách dành cho giảng viên tại USTH là yêu cầu số giờ giảng dạy thấp hơn so với mặt bằng chung của các trường đại học tại Việt Nam, giúp giảng viên có thêm thời gian dành cho nghiên cứu. Song song với những chính sách trên, USTH cũng có các mức tài trợ hấp dẫn cho các nhóm nghiên cứu.
Cụ thể: Nhóm nghiên cứu mạnh cấp trường được cấp kinh phí 3 tỷ đồng/3 năm; nhóm nghiên cứu tiềm năng cấp trường được cấp kinh phí 1,5 tỷ đồng/3 năm. Ngoài ra, nhiều loại đề tài cấp trường khác cũng nhận được hỗ trợ tài chính từ Nhà trường.
Trong thời gian tới, USTH sẽ tiếp tục hoàn thiện và mở rộng các chính sách đãi ngộ, tăng cường hợp tác với doanh nghiệp và các tổ chức nghiên cứu quốc tế nhằm tạo thêm nhiều cơ hội phát triển cho giảng viên.
Để USTH và các trường đại học nghiên cứu theo mô hình quốc tế phát triển bền vững, Giáo sư, Tiến sĩ Đinh Thị Mai Thanh cho rằng, cần có những chính sách hỗ trợ dài hạn và linh hoạt hơn, đặc biệt trong đào tạo nhân lực khoa học - công nghệ, thu hút nhân tài và thúc đẩy hợp tác quốc tế.
Trước hết, Nhà nước cần đặt hàng các chương trình đào tạo đặc thù trong những lĩnh vực khoa học - công nghệ mũi nhọn mà Việt Nam đang có nhu cầu cấp thiết, nhưng chưa có nhiều cơ sở đào tạo chuyên sâu. Các ngành như công nghệ vũ trụ, hải dương học, trí tuệ nhân tạo, khoa học dữ liệu,… là những lĩnh vực có tiềm năng ứng dụng lớn, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm an ninh quốc gia.
Việc đặt hàng các chương trình đào tạo này tại những trường có thế mạnh nghiên cứu như USTH sẽ giúp Việt Nam từng bước xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, đủ năng lực cạnh tranh trong khu vực và trên thế giới.
Thứ hai, cần xây dựng chương trình thu hút nhân tài và chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực khoa học - công nghệ chuyên sâu. Việc mở rộng chính sách đãi ngộ về lương thưởng, điều kiện làm việc, quỹ nghiên cứu, cũng như tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục hành chính, visa và cư trú cho các chuyên gia quốc tế sẽ giúp thu hút và giữ chân những nhà khoa học có năng lực, đóng góp vào sự phát triển của nền khoa học - công nghệ nước nhà.
Thứ ba, cần tháo gỡ các rào cản thể chế để thúc đẩy hợp tác quốc tế trong đào tạo và nghiên cứu. Việc đơn giản hóa thủ tục hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp nước ngoài sẽ giúp mở rộng mạng lưới hợp tác khoa học - công nghệ, nâng cao năng lực nghiên cứu, đồng thời tạo điều kiện cho giảng viên, sinh viên và nghiên cứu sinh tiếp cận với môi trường học thuật tiên tiến.
