Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long ký Quyết định số 247/QĐ-TTg ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Chỉ thị số 21-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng về đổi mới, phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Một trong nhiệm vụ của kế hoạch này là yêu cầu bổ sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ, tôn vinh đối với nhà giáo, nghệ nhân, chuyên gia, người dạy nghề; thu hút, tuyển dụng cán bộ quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp và cán bộ quản lý cơ sở giáo dục nghề nghiệp, chú trọng phát triển đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý về giáo dục nghề nghiệp ở vùng đặc biệt khó khăn; hoàn thiện chính sách đối với cơ sở giáo dục nghề nghiệp đào tạo nghề cho các đối tượng đặc thù và lĩnh vực, ngành, nghề đặc thù.
Áp lực giảng dạy tăng cao do thiếu giáo viên biên chế
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Lâm Tuấn Khanh – Hiệu trưởng Trường Trung cấp Dân tộc Nội trú Nghĩa Lộ (tỉnh Yên Bái) chia sẻ: “Trường Trung cấp Dân tộc Nội trú Nghĩa Lộ có 2 cơ sở phục vụ cho công tác điều hành và đào tạo. Năm học 2024-2025, nhà trường có tổng 93 lớp với 3.594 học sinh, học viên (đào tạo chính quy có 64 lớp với 2.536 học sinh, học viên; đào tạo thường xuyên 29 lớp với 1.058 học sinh, học viên).
Trong khi đó, tổng số cán bộ, giáo viên, nhân viên của đơn vị (tính đến ngày 31/12/2024) chỉ có 34 biên chế, thiếu khoảng 10 biên chế giáo viên. Việc này dẫn đến tình trạng thiếu hụt nhân lực giảng dạy, gây áp lực đến đảm bảo chất lượng đào tạo.
Để giải quyết bài toán thiếu giáo viên, nhà trường phải ký hợp đồng thỉnh giảng với giáo viên của các đơn vị khác, vì vậy khó bố trí thời khóa biểu và kinh phí đào tạo bị tăng lên".
Theo thầy Lâm Tuấn Khanh, nguyên nhân chính dẫn đến việc khó tuyển dụng, thu hút giáo viên tại cơ sở giáo dục nghề nghiệp là mức thu nhập của giáo viên dạy nghề còn thấp. Với những người có chuyên môn cũng như tay nghề cao có thể nhận được mức lương hấp dẫn hơn khi làm việc tại các doanh nghiệp.
Chia sẻ thêm về khó khăn tại cơ sở giáo dục nghề nghiệp hiện nay, thầy Lâm Tuấn Khanh cho biết, việc hoàn thiện hồ sơ chế độ chính sách của học sinh do nhiều tác động khách quan nên thường xuyên bị chậm vào giai đoạn đầu các học kỳ. Ngoài ra, cơ sở vật chất, vật tư, thiết bị phục vụ đào tạo còn thiếu chưa đáp ứng được quy mô đào tạo của nhà trường.
Về công tác đào tạo và giới thiệu việc làm cũng gặp nhiều bất cập. Học sinh hệ trung cấp nghề vừa phải đảm bảo đúng tiến độ, đúng chương trình văn hóa, vừa phải hoàn thành chương trình học nghề nên trong quá trình học còn nhiều khó khăn.
Học sinh phần lớn là người dân tộc thiểu số nên nhận thức còn hạn chế, bên cạnh đó, thói quen về sinh hoạt, phong tục tập quán cũng gây ảnh hưởng đến công tác quản lý.
Cùng bàn về vấn đề này, Thạc sĩ Cao Văn Thích - Hiệu trưởng Trường Trung cấp Nghề Dân tộc nội trú An Giang cho biết: “Trường Trung cấp Nghề Dân tộc nội trú tỉnh An Giang hiện tại có 65 lớp trung cấp nghề và 18 lớp hệ giáo dục thường xuyên, số giáo viên cơ hữu là 42 (28 giáo viên dạy nghề và 14 giáo viên dạy giáo dục thường xuyên). Số giáo viên còn thiếu so với nhu cầu là 15 giáo viên dạy nghề và 17 giáo viên dạy giáo dục thường xuyên.
Với những ngành nghề về kỹ thuật như: công nghệ ô tô; kỹ thuật máy lạnh, điều hòa không khí... rất khó tuyển dụng. Việc này vừa ảnh hưởng đến quá trình giảng dạy, chất lượng đào tạo vừa gây khó khăn trong công tác quản lý.
Bởi lẽ, việc thiếu giáo viên khiến khối lượng công việc tăng lên, đội ngũ hiện có phải đảm nhận nhiều lớp học và số giờ giảng dạy nhiều hơn, từ đó dẫn đến áp lực, căng thẳng. Không chỉ vậy, còn có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng bài giảng cũng như chất lượng học tập.
Chưa kể, khi số lượng giáo viên không đủ, khả năng giải đáp, hỗ trợ học viên cũng bị hạn chế. Việc tổ chức các hoạt động dạy học, ngoại khóa hay các buổi ôn tập bổ sung kiến thức đều gặp khó khăn. Nhiều học viên khi không được quan tâm, hướng dẫn sẽ không chú tâm và mất đi động lực học tập.
Đặc biệt, cơ sở giáo dục nghề nghiệp liên tục đối mặt với tình trạng thiếu giáo viên sẽ gặp nguy cơ mất uy tín, giảm niềm tin của phụ huynh, học sinh vào chất lượng đào tạo, ảnh hưởng đến khả năng phát triển bền vững của nhà trường”.
Thầy Thích cho biết, để khắc phục tình trạng này, Trường Trung cấp Nghề Dân tộc nội trú An Giang đã áp dụng nhiều chính sách hỗ trợ nhằm giữ chân giáo viên như: thực hiện đầy đủ các chế độ chính sách, kết hợp nhiều hình thức khen thưởng cho những cá nhân hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Vào cuối năm, từ nguồn kinh phí tiết kiệm được, nhà trường có thêm phần thưởng cho giáo viên có thành tích tốt.
Bên cạnh đó, các chế độ chăm sóc về sức khỏe, nghỉ dưỡng cho người lao động cũng được quan tâm. Tất cả những biện pháp này nhằm động viên và giữ chân đội ngũ cán bộ giáo viên, tạo nên môi trường làm việc ổn định, gắn kết.
Cần có chính sách tốt hơn
Đồng quan điểm, thầy Vũ Xuân Thùy – Hiệu trưởng Trường Trung Cấp Nghề Hermann Gmeiner Việt Trì (tỉnh Phú Thọ) cho rằng: “Hiện nay, thầy cô giảng dạy trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp đều sở hữu kỹ năng, chuyên môn tốt trong cả giảng dạy và thực hành nghề nghiệp. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, ngày càng có nhiều thầy cô lựa chọn mở rộng hoạt động ra bên ngoài thay vì chỉ gắn bó với môi trường sư phạm. Họ có thể thành lập công ty, doanh nghiệp hoặc tham gia vào các hoạt động kinh doanh khác.
Mức lương chưa tương xứng là một trong những trở ngại lớn đối với việc tuyển dụng giáo viên tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Những người có tay nghề cao và chuyên môn vững thường ưu tiên làm việc tại doanh nghiệp với mức thu nhập tốt hơn".
Theo thầy Vũ Xuân Thùy, để cải thiện thu nhập cho giáo viên dạy nghề, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp có thể tăng phụ cấp hoặc mở rộng hợp tác với doanh nghiệp. Thông qua sự liên kết này, giáo viên sẽ tham gia giảng dạy các khóa đào tạo nâng cao tay nghề cho nhân viên doanh nghiệp, cùng xây dựng các chương trình đào tạo phù hợp với thực tế sản xuất, tham gia với vai trò cố vấn kỹ thuật, hướng dẫn vận hành máy móc… Những giải pháp này vừa góp phần nâng cao thu nhập vừa giúp giáo viên đóng góp nhiều hơn cho sự phát triển của nhà trường.
Còn theo thầy Cao Văn Thích, bên cạnh mức lương và phụ cấp thấp, giáo viên còn chịu áp lực lớn khi phải liên tục trau dồi kiến thức, nâng cao tay nghề để đáp ứng yêu cầu giảng dạy và sự thay đổi không ngừng của ngành nghề. Ngoài ra, thầy cô còn đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ khác như: hướng dẫn thực hành, hỗ trợ học sinh định hướng nghề nghiệp, cập nhật công nghệ và kỹ thuật mới để theo kịp xu hướng thị trường lao động. Điều này khiến giáo viên giàu kinh nghiệm khó gắn bó lâu dài với nghề và có xu hướng tìm kiếm cơ hội tốt hơn tại các đơn vị khác.
Thầy Cao Văn Thích cho rằng, cần đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học theo yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông 2018, giúp giáo viên có điều kiện thuận lợi để giảng dạy, học sinh được tiếp cận với môi trường học tập hiện đại, thực tiễn hơn.
Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh tập huấn, bồi dưỡng giáo viên về phương pháp dạy học mới cũng như kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. Việc này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả dạy và học mà còn tạo động lực để giáo viên không ngừng phát triển chuyên môn, thích ứng với đổi mới giáo dục và gắn bó lâu dài với nghề.
Ngoài các chính sách hỗ trợ hiện có về lương, phụ cấp và nhà ở, nhà trường cần cải thiện chế độ đãi ngộ, xây dựng chính sách khen thưởng dựa trên kết quả giảng dạy, thành tích công tác và mức độ hài lòng của học sinh sẽ góp phần tạo môi trường làm việc ổn định, giúp giáo viên yên tâm cống hiến và đảm bảo quyền lợi chính đáng.
Từ thực tiễn, để thu hút giáo viên cho các trường nghề, lãnh đạo Trường Trung cấp Dân tộc nội trú Nghĩa Lộ kiến nghị các sở, ban, ngành cần có nhiều chính sách tốt hơn. Ngoài đảm bảo thu nhập, nên tạo điều kiện cho đội ngũ cán bộ, giáo viên được tiếp tục học tập, nâng cao trình độ; được tham gia các khóa tập huấn về năng lực quản lý, kỹ năng nghề. Khi có chính sách đãi ngộ thỏa đáng, các trường nghề sẽ không phải loay hoay tuyển dụng, giữ chân giáo viên như hiện nay.
Ngoài ra, cần bổ sung, tuyển dụng biên chế đội ngũ giáo viên để đáp ứng yêu cầu và quy mô đào tạo của nhà trường; tăng cường giáo viên dạy văn hóa để nhà trường hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
