Ngày 25/6/2024, Hội đồng Giáo sư nhà nước đã công bố danh sách thành viên của 26/28 Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành năm 2024 (trừ 2 Hội đồng ngành Khoa học An ninh và Khoa học Quân sự).
Dưới đây là một vài thống kê về thành viên của 26 Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành (gọi tắt là Hội đồng) năm 2024 so với năm 2023.
Về số lượng
Tổng số thành viên của 26 Hội đồng năm 2024 là 280 người, nhiều hơn 21 người so với năm 2023. Có 13 Hội đồng tăng số thành viên, 2 Hội đồng giảm số thành viên và 11 Hội đồng giữ số thành viên như năm 2023.
Nếu như năm 2023 chỉ có 3 Hội đồng có 15 thành viên (Hoá học-Công nghệ thực phẩm, Sinh học và Y học) thì năm nay là 6 Hội đồng (có thêm các Hội đồng: Kinh tế, Nông nghiệp-Lâm nghiệp, Vật lý). Trong khi đó, số Hội đồng có 7 thành viên năm 2024 là 5, ít hơn 2 Hội đồng so với năm 2023. Việc tăng số thành viên có lẽ xuất phát từ tình hình số lượng ứng viên đăng ký xét các năm qua, một số ngành có số ứng viên nhiều như Kinh tế, Nông nghiệp-Lâm nghiệp.
Theo Quy chế tổ chức và hoạt động quy định tại Điều 14 Thông tư số 04/2019/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của Hội đồng Giáo sư nhà nước, các Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành và Hội đồng Giáo sư cơ sở, các Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành có từ 7 đến 15 thành viên, do Chủ tịch Hội đồng Giáo sư nhà nước quyết định thành lập và bổ nhiệm căn cứ theo yêu cầu nhiệm vụ hàng năm.
Về độ tuổi
Nhìn chung, độ tuổi các thành viên năm 2024 có trẻ hóa so với năm 2023, với các chỉ số tuổi trung bình, trung vị và tuổi cao nhất đều giảm (Hình 1). Tuy nhiên, mức độ trẻ hóa vẫn chưa cao (các chỉ số vừa nêu chỉ giảm 2-3 tuổi). Bên cạnh đó, phân bố độ tuổi (Hình 2 và 3) cũng cho thấy độ tuổi tập trung nhiều thành viên là trên 60 tuổi (chiếm đến 2/3 tổng số thành viên).
Việc trẻ hóa dần dần thành viên các Hội đồng là cần thiết, nhất là ở các lĩnh vực khoa học tự nhiên, kỹ thuật và công nghệ, không chỉ để đáp ứng được những thay đổi nhanh chóng về tri thức khoa học mà còn cả vấn đề đánh giá về trắc lượng khoa học (ví dụ tra cứu, đánh giá tạp chí).
Trong số 26 Hội đồng, chỉ có 2 Hội đồng có tuổi trung bình tăng so với năm 2023 là Ngôn ngữ học (tăng 1,0 tuổi), Xây dựng- Kiến trúc (tăng 1,9 tuổi); trong khi đó 24 Hội đồng còn lại đều giảm, nhiều nhất là Hội đồng Tâm lý học (giảm 8,7 tuổi). Hội đồng có tuổi trung bình cao nhất là Công nghệ thông tin (76,2 tuổi) và Hội đồng có tuổi trung bình thấp nhất là Dược học (56,3 tuổi).
Nếu năm 2023 chỉ có 3 Hội đồng có tuổi trung bình dưới 60 (Giao thông vận tải, Luyện kim, Xây dựng-Kiến trúc) thì năm 2024 đã tăng lên 10 Hội đồng (Cơ học, Cơ khí-Động lực, Dược học, Điện-Điện tử - Tự động hoá, Giao thông vận tải, Khoa học Giáo dục, Luyện kim, Nông nghiệp-Lâm nghiệp, Thuỷ lợi, Xây dựng-Kiến trúc). Điều này phản ánh phần nào sự đặc thù về lĩnh vực: kỹ thuật-công nghệ có đội ngũ Giáo sư, Phó Giáo sư dồi dào hơn, trẻ hơn khoa học xã hội - nhân văn.
Về chức danh
Tỷ lệ thành viên Hội đồng có chức danh Giáo sư năm 2024 giảm 1,7% so với năm 2023 dù số lượng có tăng lên (259 so với 244 người).
Bảng 1. Số lượng và tỷ lệ thành viên Hội đồng là giáo sư và phó giáo sư
| Chức danh |
Năm 2024 |
Năm 2023 |
||
| Số lượng |
Tỷ lệ |
Số lượng |
Tỷ lệ |
|
| Giáo sư |
259 |
92,5% |
244 |
94,2% |
| Phó Giáo sư |
21 |
7,5% |
15 |
5,8% |
Các Hội đồng giảm số thành viên Giáo sư và thay bằng Phó Giáo sư gồm Ngôn ngữ học, Tâm lý học, Văn hoá - Nghệ thuật - Thể dục thể thao và Văn học. Đây là các lĩnh vực có số ứng viên được công nhận đạt chuẩn Giáo sư trong các năm qua rất ít. Trong khi đo, các Hội đồng: Khoa học Giáo dục, Hoá học-Công nghệ thực phẩm, Luật học, Sinh học, Sử học-Khảo cổ học-Dân tộc học/ Nhân học, Thuỷ lợi và Y học vẫn có 100% thành viên là Giáo sư như năm 2023.
Các cơ sở giáo dục, đơn vị có nhiều thành viên tham gia Hội đồng
Danh sách 10 đơn vị đóng góp số thành viên nhiều nhất cho các Hội đồng hầu như không thay đổi so với năm 2023, chỉ có 1 trường hợp là Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã vươn lên, thay cho Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam. Các đơn vị này đều là các cơ sở giáo dục đại học, viện nghiên cứu đa ngành, đa lĩnh vực hàng đầu của Việt Nam.
Bảng 2. Top 10 đơn vị đóng góp nhiều thành viên cho các Hội đồng giáo sư ngành, liên ngành
| STT |
Đơn vị |
Số lượng thành viên |
|
| Năm 2024 |
Năm 2023 |
||
| 1 |
Đại học Quốc gia Hà Nội |
44 |
36 |
| 2 |
Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam |
26 |
22 |
| 3 |
Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh |
21 |
16 |
| 4 |
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội |
10 |
11 |
| 5 |
Đại học Huế |
9 |
9 |
| 6 |
Đại học Bách khoa Hà Nội |
9 |
8 |
| 7 |
Học viện Kỹ thuật Quân sự |
8 |
8 |
| 8 |
Đại học Đà Nẵng |
8 |
6 |
| 9 |
Trường Đại học Cần Thơ |
7 |
5 |
| 10 |
Học viện Nông nghiệp Việt Nam |
6 |
5 |
Từ một vài số liệu thống kê nêu trên cho thấy đang có sự chuyển dịch tích cực về độ tuổi thành viên ở hầu hết các Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành. Tuy nhiên, các Hội đồng thuộc các lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn vẫn gặp khó khăn về nhân sự, khi phải duy trì một số đáng kể thành viên là phó giáo sư.
Hy vọng các năm tiếp theo của nhiệm kỳ 2024-2029, số lượng, cơ cấu tuổi và chức danh của các thành viên các Hội đồng Giáo sư ngành, liên ngành sẽ được cái thiện, nhằm nâng cao chất lượng của công tác xét đạt tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư.
Tài liệu tham khảo:
http://hdgsnn.gov.vn/tin-danh-sach-hoi-dong-giao-su-nganh-lien-nganh-2023_61
http://hdgsnn.gov.vn/tin-tuc/danh-sach-thanh-vien-hoi-dong-giao-su-nganh-lien-nganh-nam-2024_787/
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
