Chuyên ngành Biên tập xuất bản và Xuất bản điện tử khác nhau như thế nào?

Ngành Xuất bản giữ vai trò quan trọng trong việc tích lũy, truyền bá tri thức và các giá trị tinh thần, nâng cao dân trí, phát triển văn hóa, xây dựng nền tảng tư tưởng, đạo đức, lối sống, nhân cách và trí tuệ cho người dân.

Trong thời đại bùng nổ công nghệ thông tin như hiện nay, cơ sở giáo dục đại học cũng thường xuyên cập nhật, đổi mới chương trình và bổ sung thêm các kiến thức liên ngành. Từ đó, mở rộng cơ hội việc làm cho sinh viên sau khi tốt nghiệp.

Đưa một số môn học khối ngành Báo chí - Truyền thông vào chương trình đào tạo Xuất bản

Nhóm ngành Xuất bản - Phát hành ở Việt Nam hiện nay có 3 cơ sở giáo dục đại học đào tạo là Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh, Học viện Báo chí và Tuyên truyền.

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Vũ Thùy Dương, Trưởng khoa Khoa Xuất bản, Học viện Báo chí và Tuyên truyền chia sẻ: “Hoạt động xuất bản gồm ba khâu khép kín: biên tập, in và phát hành. Trong đó, Học viện Báo chí và Tuyên truyền đào tạo chuyên sâu về biên tập, hai trường còn lại tập trung đào tạo về phát hành.

Chương trình đào tạo của 3 cơ sở giáo dục đại học góp phần cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cho lĩnh vực xuất bản theo từng khâu khép kín. Khi kết hợp kiến thức từ những chuyên ngành trong nhóm ngành Xuất bản - Phát hành, sinh viên sẽ có nền tảng kiến thức toàn diện và áp dụng linh hoạt vào thực tế công việc, đáp ứng tốt hơn yêu cầu của ngành”.

Theo Tiến sĩ Vũ Thùy Dương đánh giá, với số lượng cơ sở đào tạo hạn chế, ngành Xuất bản không phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt như nhiều ngành khác. Điều này giúp thu hút những thí sinh thực sự đam mê và mong muốn gắn bó với lĩnh vực này. Đồng thời, nguồn lực đầu tư được tập trung góp phần duy trì và nâng cao chất lượng đào tạo.

Tuy nhiên, cơ hội luôn song hành cùng thách thức. Khi số lượng cơ sở đào tạo còn hạn chế khiến việc mở rộng đội ngũ giảng viên và phát triển học liệu gặp không ít khó khăn. Hiện nay, số lượng giảng viên trong ngành Xuất bản vẫn còn khá khiêm tốn, dẫn đến những rào cản trong việc kết nối và hợp tác với đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học trong lĩnh vực này.

Ngoài ra, một thách thức khác là sinh viên tốt nghiệp ngành Xuất bản có thể rẽ hướng sang lĩnh vực báo chí - truyền thông, tạo nên sự cạnh tranh ngay trong nội bộ ngành. Điều này đòi hỏi các cơ sở đào tạo phải liên tục đổi mới và cập nhật chương trình giảng dạy để theo kịp xu hướng thị trường, đồng thời đảm bảo nội dung đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tiễn.

Tiến sĩ Vũ Thùy Dương thông tin thêm, từ năm 2018 đến nay, chương trình đào tạo ngành Xuất bản của Học viện Báo chí và Tuyên truyền được cập nhật, điều chỉnh định kỳ hai năm một lần. Quá trình điều chỉnh tuân theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, cũng như dựa trên tính khoa học của ngành và nhu cầu từ đơn vị tuyển dụng để cập nhập những nội dung mới nhất vào chương trình đào tạo.

“Năm 2024 đánh dấu sự điều chỉnh lớn nhất trong chương trình đào tạo ngành Xuất bản của nhà trường từ trước đến nay. Điểm nổi bật của lần điều chỉnh này là việc tích hợp một số môn học từ khối ngành Báo chí - Truyền thông vào chương trình đào tạo ngành Xuất bản theo một tỷ lệ nhất định.

Đồng thời, một số môn học thuộc ngành Xuất bản cũng được lồng ghép vào chương trình đào tạo khối ngành Báo chí - Truyền thông tại trường. Sự thay đổi này nhằm đảm bảo mở rộng cơ hội nghề nghiệp cho sinh viên trong cả hai lĩnh vực báo chí và xuất bản.

Song song với đó, quá trình xây dựng và cập nhật chương trình đào tạo cũng bổ sung thêm một số môn học và chuyên ngành mới, phù hợp với xu thế phát triển của ngành và xu hướng tự xuất bản trong thời đại số”, Trưởng khoa Khoa Xuất bản, Học viện Báo chí và Tuyên truyền cho biết.

Sự khác biệt giữa hai chuyên ngành Biên tập xuất bản và Xuất bản điện tử

Ngành Xuất bản được đào tạo tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền theo 2 chuyên ngành bao gồm: Biên tập xuất bản và Xuất bản điện tử. Theo Tiến sĩ Vũ Thùy Dương chia sẻ, chương trình đào tạo chuyên ngành Biên tập xuất bản đạt chuẩn kiểm định chất lượng chương trình đào tạo từ năm 2023. Đến năm 2024, nhà trường đã nâng chuẩn chương trình đào tạo lên định mức kinh tế - kỹ thuật phù hợp với quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Do đó, ngoài sự khác biệt về nội dung đào tạo, mức học phí giữa hai chuyên ngành này cũng có sự chênh lệch, phản ánh những yêu cầu và tiêu chuẩn riêng của từng chương trình.

Cô Dương cho biết thêm, việc nâng chuẩn chương trình đào tạo chuyên ngành Biên tập xuất bản lên định mức kinh tế - kỹ thuật đã tạo ra nhiều điểm khác biệt đáng kể trong công tác giảng dạy của trường.

“Thứ nhất, thời lượng thực hành và thực tập được tăng cường, giúp sinh viên có cơ hội tiếp cận thực tế nhiều hơn tại các cơ quan xuất bản, báo chí. Nhà trường cũng tạo điều kiện cho sinh viên học chuyên ngành này đi thực tập, thực tế ở nước ngoài.

Thứ hai, đội ngũ giảng viên tham gia giảng dạy chuyên ngành Biên tập xuất bản đều có học hàm, học vị với trình độ chuyên môn sâu và nhiều năm kinh nghiệm nghiên cứu, giảng dạy về lĩnh vực này.

Thứ ba, sinh viên có thể bắt đầu làm việc từ năm thứ hai thông qua các chương trình hợp tác với những đơn vị xuất bản, báo chí và truyền thông. Đồng thời, 100% sinh viên theo học chuyên ngành Biên tập xuất bản sẽ tham gia nghiên cứu khoa học ngay từ năm thứ hai, góp phần nâng cao tư duy chuyên môn và khả năng ứng dụng thực tế”.

Cơ hội việc làm và thu nhập của cử nhân ngành Xuất bản

Ông Lê Thanh Huy, Giám đốc Công ty Cổ phần sách Bách Việt (BachvietBooks) cho biết, hiện nay cả nước có gần 60 nhà xuất bản, với tổng số gần 500 triệu bản sách được in ra mỗi năm. Nội dung các đầu sách ngày càng trở nên phong phú, toàn diện và đa dạng về chủ đề.

“Đất nước ta luôn xác định xuất bản có vai trò quan trọng trên mặt trận tư tưởng - văn hóa, vì vậy, đây là một lĩnh vực có nhiều tiềm năng phát triển. Cũng như bất kỳ ngành nghề nào, ngành Xuất bản luôn tồn tại song hành giữa cơ hội và thách thức.

Tuy nhiên, với sự đổi mới không ngừng và nhu cầu ngày càng cao trong lĩnh vực truyền thông – xuất bản, đây sẽ là một ngành nghề phù hợp với nhiều bạn trẻ có đam mê sáng tạo và yêu thích công việc liên quan đến sách, nội dung và truyền thông.

Sau khi tốt nghiệp, cử nhân ngành Xuất bản có thể làm việc ở nhiều vị trí thuộc mảng nội dung, sản xuất và kinh doanh. Tại Công ty Cổ phần sách Bách Việt, các bạn có thể đảm nhiệm nhiều vai trò như biên tập viên, viết content, làm truyền thông, thiết kế mỹ thuật, quản lý xuất bản, theo dõi in ấn, kinh doanh phát hành, khai thác và giao dịch bản quyền, hay nhân viên PR,...

Mặc dù mức thu nhập trong ngành Xuất bản có thể không cao bằng các lĩnh vực kinh tế hay tài chính, nhưng cũng không hề thấp. Quan trọng hơn, theo tôi, nếu một nhân viên làm việc hiệu quả, có trách nhiệm, luôn nỗ lực và không ngại khó khăn thì không công ty nào để nhân viên của mình nhận mức lương thấp cả”, ông Lê Thanh Huy nhận định.

Trong khi đó, Tiến sĩ Vũ Thùy Dương bày tỏ quan điểm: “Mặc dù quá trình chuyển đổi số và tinh gọn bộ máy hoạt động đang diễn ra mạnh mẽ, nhưng điều đó không có nghĩa là cơ hội việc làm cho cử nhân ngành Xuất bản bị thu hẹp.

Ngược lại, quá trình tinh gọn giúp các nhà xuất bản hoạt động hiệu quả hơn, đồng thời tạo điều kiện cho sự phát triển của nhiều đơn vị xuất bản tư nhân. Hiện nay, nhu cầu tuyển dụng trong lĩnh vực xuất bản tư nhân rất cao, mở ra nhiều cơ hội việc làm. Tuy nhiên, để nắm bắt được những cơ hội này, sinh viên cần có định hướng rõ ràng và không ngừng rèn luyện chuyên môn”.

Cùng bàn về vấn đề này, Thạc sĩ Nguyễn Thị Nhàn, Biên tập viên sách giáo dục tại Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam chia sẻ: “Mức lương khởi điểm cho sinh viên mới tốt nghiệp ngành Xuất bản thường dao động từ 7.000.000 đến 10.000.000 đồng/tháng, tùy theo vị trí công việc như biên tập viên sách, truyền thông sách, content, thiết kế - chế bản sách,...

Bên cạnh đó, sinh viên có thể chủ động tìm kiếm cơ hội làm việc tại một số đơn vị xuất bản với vai trò là thực tập sinh và cộng tác viên, điều này sẽ hình thành cho các bạn niềm say mê và sớm có được sự tự tin trong quá trình biên tập bản thảo. Từ đó mở rộng cơ hội việc làm cho bản thân sau khi tốt nghiệp.

Ngoài ra, việc tham gia những câu lạc bộ về sách trong và ngoài trường cũng là cách hiệu quả giúp sinh viên mở rộng mối quan hệ và tiếp cận gần hơn với nhà xuất bản”.

Chia sẻ thêm về nội dung công việc của một biên tập viên sách tại nhà xuất bản, chị Nhàn cho hay, ngoài nhiệm vụ chính là đọc và chỉnh sửa bản thảo, trao đổi với tác giả thì biên tập viên còn phải thực hiện các công việc khác xoay quanh quy trình xuất bản như: đăng ký đề tài; trình duyệt bản thảo; làm hợp đồng cộng tác viên họa sĩ, thiết kế - chế bản;…

Bên cạnh nghiệp vụ xuất bản, để đáp ứng yêu cầu công việc hiện nay, sinh viên sau tốt nghiệp cần thành thạo tin học văn phòng và biết sử dụng một số phần mềm như InDesign, Photoshop,.. Ngoài ra, việc sử dụng tốt ít nhất một ngoại ngữ sẽ mang lại lợi thế lớn, giúp các bạn có nhiều cơ hội phát triển trong ngành.

Đánh giá về chất lượng sinh viên và cử nhân ngành Xuất bản đến thực tập, thực hành, làm việc tại đơn vị, Giám đốc Công ty Cổ phần sách Bách Việt bày tỏ: “Đa số các bạn trẻ có những ưu điểm đáng quý như chăm chỉ, chịu khó nhưng vẫn còn một số hạn chế như sự rụt rè, thiếu kinh nghiệm thực tế và chưa thực sự chỉn chu trong công việc.

Dù theo đuổi bất kỳ ngành nghề nào, những yếu tố như biết lắng nghe, học hỏi, dám nghĩ dám làm, kiên trì, xây dựng nguyên tắc cá nhân, quý trọng thời gian đều là chìa khóa dẫn đến thành công.

Học ở trường là chưa đủ, người trẻ nên chủ động học hỏi kinh nghiệm từ những người đi trước trong quá trình thực tập, thực tế, đồng thời tự rèn luyện tính kỷ luật và đạo đức nghề nghiệp. Những kỹ năng mềm như giao tiếp, quản lý công việc, quan sát, giải quyết vấn đề, ra quyết định, quản trị xung đột và lập kế hoạch cũng đóng vai trò rất quan trọng”.

Ngoài ra, ông Huy nhấn mạnh rằng, đối với sinh viên mới ra trường, việc cập nhật xu hướng và phương thức làm việc hiện đại không chỉ là một lợi thế so với những nhân sự lâu năm vốn có xu hướng ngại thay đổi, mà còn là điều kiện tiên quyết để nắm bắt cơ hội và phát triển lâu dài trong nghề.

Nếu như trước đây, con đường vào ngành chủ yếu thông qua các nhà xuất bản truyền thống, thì ngày nay, mô hình công ty liên kết xuất bản ngày càng được mở rộng hơn, sách cũng được truyền thông rộng rãi trên nhiều phương tiện, nền tảng. Từ đó, mở ra nhiều cơ hội việc làm cho người học sau khi ra trường.