Ngày 24/4, Đoàn giám sát của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã làm việc với Bộ Giáo dục và Đào tạo; Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội về việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông.
Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Trưởng Đoàn giám sát chủ trì cuộc làm việc.Dự cuộc làm việc có Chủ tịch Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Đỗ Văn Chiến; các Phó Trưởng Đoàn giám sát: Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh, Trưởng Ban công tác đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Thanh và các thành viên Đoàn giám sát.
Dự về phía bộ, ngành có Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn; các Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo: Phạm Ngọc Thưởng, Nguyễn Hữu Độ; Thứ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Nguyễn Thị Hà; Thứ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông.
Nỗ lực triển khai đổi mới, đạt được nhiều kết quả
Phát biểu mở đầu, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết: Thời gian qua, Đoàn giám sát đã triển khai thực hiện nhiều hoạt động giám sát thực tiễn tại 8 địa phương. Trong quá trình thực hiện các hoạt động giám sát, Đoàn đã nhận được sự phối hợp hiệu quả, tham gia tích cực và chủ động của Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như của các bộ, ngành liên quan.
 |
Quang cảnh cuộc làm việc (ảnh: Bộ Giáo dục và Đào tạo) |
Nhấn mạnh Nghị quyết 88 và Nghị quyết 51 của Quốc hội là vì sự phát triển của giáo dục, Trưởng Đoàn giám sát cho hay, việc giám sát thực hiện 2 Nghị quyết này là để đánh giá, phát huy những gì đã làm được, đồng thời nhìn nhận tồn tại, hạn chế và kịp thời kiến nghị với Chính phủ, các Bộ, ngành liên quan giải pháp tiếp tục thực hiện.
Ông Trần Thanh Mẫn đề nghị báo cáo của Đoàn giám sát làm nổi bật những mặt được của quá trình đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông; ghi nhận, động viên trí tuệ tâm huyết của các thầy cô giáo, cán bộ quản lý giáo dục; xác định rõ việc triển khai đổi mới không chỉ là trách nhiệm của ngành Giáo dục mà là trách nhiệm của các cấp uỷ đảng, chính quyền và toàn dân.
“Cả hệ thống chính trị cần vào cuộc quyết liệt chăm lo cho sự nghiệp giáo dục, lo cho giáo dục cũng là lo cho sự phát triển của đất nước”, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội nhấn mạnh, đồng thời cho biết thêm: Quán triệt tinh thần chỉ đạo của Chủ tịch Quốc hội là giám sát trên tinh thần xây dựng, phát hiện mô hình tốt, điển hình hay, đánh giá công bằng, thoả đáng, khách quan, từ đó hoàn thiện thể chế, góp phần vào sự phát triển của từng địa phương và của cả nước.
Đối với các cơ quan thuộc đối tượng giám sát, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội đề nghị cần phát huy tinh thần nghiêm túc, thẳng thắn, cầu thị để phản ánh, báo cáo trung thực những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn triển khai thực hiện đổi mới chương trình, đổi mới sách giáo khoa trong thời gian qua theo tinh thần Nghị quyết của Quốc hội.
Tại cuộc làm việc, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Hữu Độ đã trình bày báo cáo sơ bộ của Đoàn giám sát về một số vấn đề đặt ra đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo gồm: việc ban hành văn bản pháp luật và công tác lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông; việc xây dựng, triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018; về đổi mới phương pháp giáo dục; đổi mới đánh giá chất lượng giáo dục; về sách giáo khoa giáo dục phổ thông và việc xây dựng tài liệu giáo dục địa phương; chuẩn bị các điều kiện đảm bảo đội ngũ nhà giáo; về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học; kính phí triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 và xã hội hóa giáo dục.
Báo cáo một số vấn đề cần lưu ý qua giám sát việc thực hiện Nghị quyết 88 và Nghị quyết 51 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh - Phó Trưởng Đoàn Giám sát cho biết: Trong bối cảnh còn nhiều khó khăn, thách thức, Nghị quyết 88 và Nghị quyết 51 đã được Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo, các bộ, ngành Trung ương, 63 tỉnh, thành phố và toàn ngành giáo dục nỗ lực triển khai thực hiện, đạt được nhiều kết quả. Các mục tiêu, yêu cầu, nội dung, giải pháp, nhiệm vụ đề ra đã cơ bản được tổ chức thực hiện.
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chú trọng công tác tham mưu trình Chính phủ ban hành và trực tiếp ban hành hệ thống văn bản lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn triển khai thực hiện việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, bao quát được cơ bản những vấn đề cốt lõi, cần thiết nhất bao gồm: việc xây dựng chương trình giáo dục phổ thông mới; việc chuẩn bị về đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất thực hiện đổi mới chương trình và sách giáo khoa giáo dục phổ thông; xây dựng Đề án và triển khai thực hiện công tác quán triệt, tuyên truyền về chủ trương đổi mới chương trình giáo dục phổ thông sâu, rộng đến đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục và các tầng lớp nhân dân.
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có nhiều cố gắng trong việc tổ chức triển khai biên soạn sách giáo khoa để cụ thể hoá và đáp ứng các yêu cầu đổi mới của Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Các yêu cầu cơ bản của Nghị quyết 88 về nội dung này đã được Bộ cụ thể hoá và hướng dẫn thực hiện, đã xây dựng được các bộ sách giáo khoa để triển khai Chương trình theo lộ trình quy định tại Nghị quyết 51 của Quốc hội. Về cơ bản, các bộ sách giáo khoa đã đáp ứng được mục tiêu, yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, hỗ trợ việc đổi mới phương pháp giảng dạy và đánh giá học sinh theo năng lực, phẩm chất.
 |
Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh báo cáo một số vấn đề cần lưu ý qua giám sát việc thực hiện Nghị quyết 88 và Nghị quyết 51 (ảnh: Bộ Giáo dục và Đào tạo) |
Bên cạnh những kết quả đạt được, báo cáo do Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục của Quốc hội trình bày cũng chỉ ra những vấn đề cần lưu ý về việc thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông và những nội dung đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo và các bộ, ngành liên quan bổ sung, giải trình, làm rõ. Lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo và đại diện các đơn vị của Bộ đã giải trình, báo cáo lãm rõ một số vấn đề theo yêu cầu của Đoàn giám sát.
Ổn định chính sách trong quá trình thực hiện đổi mới giáo dục phổ thông
Phát biểu tại cuộc làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn gửi lời cảm ơn đến Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Đoàn giám sát. Bộ trưởng nhìn nhận các ý kiến trao đổi cho thấy tinh thần trách nhiệm, sự thấu hiểu, chia sẻ với ngành Giáo dục. Như vậy, trong công cuộc đổi mới, ngành Giáo dục không đơn độc bởi có được sự quan tâm từ nhiều phía.
Đánh giá Chương trình giáo dục phổ thông 2018 là hợp phần quan trọng, thậm chí là quan trọng nhất trong triển khai đổi mới giáo dục theo tinh thần Nghị quyết 29. Do đó, từ Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ đã triển khai với quyết tâm rất cao, ngành Giáo dục và các bộ, ngành cũng đã tập trung toàn lực thực hiện. Tuy nhiên, theo Bộ trưởng, thời điểm triển khai Chương trình, ngành Giáo dục có cả những vấn đề cũ còn tồn tại chưa giải quyết xong, trong khi đó, đổi mới với mục tiêu cao, kỳ vọng lớn, bắt đầu triển khai lại phải đối phó với dịch bệnh Covid-19.
“Trong bối cảnh ứng phó với dịch bệnh, các quốc gia khác duy trì được hoạt động giáo dục bình thường đã là một cố gắng lớn. Nhưng chúng ta, một nước bắt đầu phát triển, vừa ứng phó với dịch bệnh, duy trì hoạt động giáo dục bình thường, lại vừa đổi mới một cách sâu sắc, toàn diện, triệt để - đó có thể nói là một thách thức với cả quốc gia, không chỉ thách thức với ngành Giáo dục”.
 |
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn phát biểu tại cuộc làm việc (ảnh: Bộ Giáo dục và Đào tạo) |
Chia sẻ điều này, Bộ trưởng mong rằng, các đánh giá cần quan tâm đến tác động toàn diện, nhiều mặt của dịch bệnh Covid-19. Mặt khác, Chương trình 2018 dù phân cấp, phân trách nhiệm giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo, các địa phương, các chủ thể rất rõ ràng, song mức độ vào cuộc, mức độ tham gia và hoàn thành công việc còn rất khác nhau. Điều đó ảnh hưởng đến chất lượng của quá trình triển khai, cần được đánh giá sâu.
Bộ trưởng cũng cho rằng, tại thời điểm triển khai giám sát, Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đang trong lộ trình thực hiện, nhiều thứ mới dừng ở mức độ dự đoán, bước đầu đánh giá, phải đến khi triển khai hết một chu trình mới có thể đánh giá được kết quả. Bởi đối với giáo dục và đối với con người, có những thứ nhìn thấy ngay, nhưng có những thứ - kể cả tích cực, tiêu cực - có khi một vài năm sau và lâu hơn nữa chúng ta mới đánh giá, mới nhìn thấy được.
Trả lời câu hỏi của của Trưởng Đoàn giám sát “Chương trình đã ổn chưa, có cần điều chỉnh tiếp không?”, Bộ trưởng nhắc tới “hướng mở, linh hoạt của Chương trình giáo dục phổ thông 2018” và thuật ngữ “phát triển chương trình” với khẳng định, việc điều chỉnh có thể thực hiện khi chương trình đang triển khai. Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng chia sẻ quan điểm “khi đoàn tàu đang chạy, không nên thay quá nhiều bánh xe, máy móc, thiết bị. Để đoàn tàu chạy hết một chặng đường rồi có điều chỉnh, chắc là sẽ phù hợp hơn”.
Từ thực tế triển khai những năm qua, Bộ trưởng cho biết: Sau hơn nửa chặng đường triển khai, Chương trình mới đã tạo được sự phấn khởi, luồng sinh khí mới cho ngành Giáo dục, từ giáo viên, đến học sinh, bước đầu đang tạo ra những chuyển biến tích cực. Ngành Giáo dục sẽ tiếp tục triển khai đi hết chặng đường và thực hiện tổng kết vào năm 2025. Lúc đó, những điều chỉnh cần thiết sẽ được thực hiện với tinh thần hết sức cầu thị để triển khai tốt hơn trong công cuộc chuyển đổi giáo dục.
Về câu hỏi đặt ra "nên một chương trình một bộ sách giáo khoa hay một chương trình nhiều sách giáo khoa", Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nêu cụ thể 4 góc nhìn về vấn đề này: từ chuyên môn, từ chính sách, từ thực tế và từ dư luận.
Từ góc độ chuyên môn, Bộ trưởng cho biết, ở thời điểm biên soạn và ban hành chương trình, giới chuyên môn đã bàn rất nhiều trước khi đưa ra quyết định. Với một số ý kiến còn khác nhau ở thời điểm hiện tại, Bộ trưởng khẳng định sẽ ghi nhận, tiếp thu và phân tích kỹ lưỡng để điều chỉnh ở một nhịp phù hợp; còn ở điểm đang triển khai, các ý kiến chuyên môn trực tiếp điều chỉnh ngay về chính sách sẽ gây khó khăn cho việc thực hiện.
Từ góc độ chính sách, Bộ trưởng nhắc lại quá trình tính toán đề án của Chính phủ để đề xuất một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa, tới yêu cầu trong Nghị quyết 88 về một chương trình nhiều bộ sách giáo khoa. Bộ trưởng cũng đề cập tới một số phân tích trong đề án về một chương trình nhiều bộ sách như: Một chương trình nhiều bộ sách giáo khoa nhằm thống nhất triết lý về sự đổi mới là thống nhất trong đa dạng và đa dạng trong thống nhất; có nhiều bộ sách giáo khoa là phù hợp với thông lệ quốc tế; nhiều bộ sách phù hợp với mục tiêu đề cao tính chủ động, sáng tạo trong hoạt động của nhà trường và hoạt động của giáo viên mà chương trình mới đặt ra…
“Nếu coi chương trình là chuẩn thống nhất, sách giáo khoa là học liệu thì học liệu đa dạng sẽ tốt hơn chỉ có một học liệu”, Bộ trưởng nói, đồng thời nhấn mạnh: Hiện nay việc đổi mới đang đi giữa chặng đường, nếu điều chỉnh chính sách quy mô lớn tại thời điểm chưa kết thúc quá trình có thể sẽ tạo nên khủng hoảng trong triển khai chính sách. “Ban hành chính sách cần đánh giá thấu đáo, điều chỉnh chính sách giữa chừng càng cần tính đến tác động, đặc biệt là tính đến thiệt hại từ tâm lý và sự ủng hộ của người dân với chính sách”.
Từ góc độ thực tiễn, theo Bộ trưởng, việc triển khai một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa sau những lúng túng, bỡ ngỡ vài năm đầu từ lựa chọn sách, sử dụng sách… đến nay đã tạm ổn định, địa phương đã chọn lựa nhiều bộ sách đưa vào giảng dạy, giáo viên đã quen với nhiều bộ sách. “Việc này bắt đầu thành một thói quen và dần thành bình thường. Nếu thay đổi lại sẽ làm thay đổi sự bình thường mà ngành Giáo dục đã hết sức cố gắng xác lập được trong mấy năm vừa qua”, Bộ trưởng chia sẻ.
Từ góc độ dư luận, Bộ trưởng cho rằng, đổi mới khó tránh khỏi áp lực, khó tránh khỏi những ý kiến băn khoăn. Tuy nhiên là những người đang thực hiện, ngành Giáo dục hết sức lắng nghe, xem xét thấu đáo với tinh thần cầu thị. Cũng theo Bộ trưởng, công tác thông tin, truyền thông, giải thích chưa được ngành Giáo dục làm tốt và đây sẽ là một trong những vấn đề được nêu trong báo cáo gửi Đoàn giám sát.
Một trong những kiến nghị được Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn đề cập là kiến nghị Quốc hội, Chính phủ ổn định chính sách trong quá trình triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Theo Bộ trưởng, đến năm 2025, khi kết thúc một chu trình, nếu có thay đổi có tính chất định hướng hoặc thay đổi lớn thì lúc đó sẽ xem xét thấu đáo. “Ổn định về mặt chính sách là hết sức quan trọng để chúng ta có thể hoàn thành được trách nhiệm trước Đảng, Quốc hội, Chính phủ và Nhân dân”, Bộ trưởng chia sẻ.
Thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 là nhiệm vụ chính trị lớn
Kết luận cuộc làm việc, Phó Chủ tich Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Trưởng Đoàn giám sát nhận, đánh giá cao công tác chuẩn bị nội dung báo cáo, giải trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo và các Bộ liên quan. Các báo cáo được chuẩn bị công phu, kỹ lưỡng với nhiều số liệu, nhận định, đánh giá cụ thể, phản ánh khá đầy đủ, toàn diện về các nội dung, từ công tác lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện cho tới đổi mới nội dung chương trình, đổi mới phương pháp giáo dục, kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục; từ việc biên soạn, thẩm định, phê duyệt và phát hành sách giáo khoa cho tới việc chuẩn bị các điều kiện triển khai về đội ngũ, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học đáp ứng theo yêu cầu đổi mới. Nội dung báo cáo, giải trình nhìn chung đáp ứng yêu cầu đặt ra của Đoàn giám sát.
 |
Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Trưởng Đoàn giám sát phát biểu kết luận cuộc làm việc (ảnh: Bộ Giáo dục và Đào tạo) |
Trưởng Đoàn giám sát đánh giá: Việc thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông mới 2018 là nhiệm vụ lớn có tính chất quan trọng nhưng được bắt đầu triển khai trong bối cảnh hết sức khó khăn do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19. Tuy nhiên, với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, trong đó nòng cốt là Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng với sự nỗ lực, chủ động và sáng tạo của đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục từ trung ương tới địa phương và cơ sở giáo dục, việc thực hiện đổi mới đã có những kết quả bước đầu.
Nhiều địa phương, cơ sở giáo dục đã có những cách làm hay, phát huy được tinh thần chủ động, linh hoạt của cơ sở và của giáo viên trong thực hiện đổi mới xây dựng kế hoạch giáo dục, kế hoạch bài giảng, đổi mới phương pháp, hình thức dạy học và kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục phù hợp với đối tượng học sinh và điều kiện thực tiễn của địa phương, nhà trường. Kết quả học tập và rèn luyện của học sinh học theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 bước đầu có những chuyển biến theo hướng tích cực.
Về một số khó khăn, vướng mắc và hạn chế, ông Trần Thanh Mẫn nhìn nhận: Một số văn bản pháp quy hướng dẫn triển khai ban hành chậm, gây lúng túng trong triển khai. Công tác tuyên truyền, quán triệt về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông trong một số thời điểm còn chưa được quan tâm đúng mức nên chưa thực sự tạo được sự đồng thuận cao trong xã hội. Việc tổ chức xây dựng, biên soạn, thẩm định và phê duyệt chương trình; yêu cầu về nội dung, phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá ở một số môn học/ hoạt động giáo dục chưa thực sự phù hợp với điều kiện triển khai thực tiễn. Chưa thực sự rõ vai trò, trách nhiệm của các đơn vị liên quan trong phối hợp triển khai thực hiện hiệu quả các nguồn lực hiện có…
Tán thành với những giải pháp và kiến nghị của Bộ Giáo dục và Đào tạo và các bộ, ngành liên quan để nâng cao hiệu quả việc thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 trong thời gian tới, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết: Các kiến nghị của Bộ sẽ được Đoàn giám sát tổng hợp đầy đủ, nghiên cứu kỹ lưỡng để tiếp thu, xây dựng Báo cáo kết quả giám sát trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các đại biểu Quốc hội.
Đối với các ý kiến trao đổi tại phiên làm việc này, Trưởng Đoàn giám sát đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo, các Bộ, ngành nghiên cứu tiếp thu đầy đủ các ý kiến để tiếp tục hoàn thiện báo cáo, giải trình bổ sung gửi đến Đoàn giám sát trước khi Đoàn làm việc với Chính phủ.
