Qua khảo sát, mức học phí tại một số trường có yếu tố nước ngoài, chương trình quốc tế thường rất cao, từ hàng trăm đến cả tỷ đồng/năm. Bởi vậy, có thể thấy, phụ huynh cho con theo học tại đây cũng thường có điều kiện kinh tế khá giả. Họ lựa chọn tham gia vào hình thức "huy động vốn" của nhà trường với chính sách đóng học phí trọn gói, dài hạn và lời hứa hẹn "sẽ hoàn trả khi con học xong", đảm bảo lộ trình học tập cho học sinh.
Tuy nhiên, khi trường gặp khó về tài chính, hoạt động trục trặc, thậm chí là phải đóng cửa thì phụ huynh rất khó để lấy lại số tiền đã đóng. Nhiều người còn phải tạm ngưng công việc, dành thời gian để tìm chỗ học mới cho con.
Đơn cử như trường hợp của nhiều phụ huynh Trường Quốc tế Mỹ Việt Nam (AISVN). Có nhiều phụ huynh trường này chia sẻ với phóng viên, với những lời tiếp thị "mật ngọt" và tương lai toàn "hoa hồng", có người đóng vào trường 12 tỷ đồng để cho 2 con học. Như phụ huynh chia sẻ, căn cứ vào những gì trong hợp đồng mà trường ghi lại, khi học sinh học xong lớp 12 hay chuyển đi, trường sẽ trả lại toàn bộ tiền cho phụ huynh, thì coi như là 2 con của phụ huynh sẽ được học miễn phí, không tốn tiền học.
Chiêu "thao túng tâm lý" khiến phụ huynh chấp nhận đóng phí dài hạn, chỉ đảm bảo bằng niềm tin
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Thạc sĩ Tâm lý học lâm sàng Lê Thế Hanh (hiện đang công tác tại Trường Đại học Đại Nam) cho rằng, những phụ huynh ở trường hợp nêu trên đang tham gia một cuộc đầu tư đầy rủi ro chỉ dựa vào uy tín, niềm tin đối với cơ sở giáo dục.
Theo chuyên gia tâm lý, ở góc độ phụ huynh, họ luôn mong muốn cho con trẻ theo học ở một môi trường giáo dục có tính toàn diện, hội nhập quốc tế. Một số cơ sở giáo dục nắm bắt được tâm lý phụ huynh sính "quốc tế", kèm theo loạt ưu đãi với mục đích chiêu sinh, thu hút người học. Họ quảng bá rằng, nếu học tại trường học sinh sẽ trở thành công dân toàn cầu, khai phá tiềm năng bên trong và thể hiện bản sắc cá nhân rõ nét.
"Theo quan sát của tôi, có một số cơ sở quảng bá chương trình rất "kêu", chẳng hạn như liên kết đào tạo với các trường danh tiếng ở nước ngoài... để lấy lòng tin và sự kỳ vọng từ phụ huynh rằng con của họ sẽ được học ở môi trường "chuẩn quốc tế".
Phụ huynh sẵn sàng xuống tiền để đóng học phí trọn gói nhưng lại không nắm được tình hình tài chính của nhà trường. Đến khi trường có sự cố, ngừng hoạt động, phụ huynh không thể liên lạc được với chủ trường, chẳng khác nào "đem con bỏ chợ". Thế nên, trong tình huống đó, phụ huynh cảm thấy bản thân họ đã bị lừa, trường không thực hiện đúng cam kết, không có trách nhiệm với học sinh", chuyên gia nhìn nhận.
Ngoài ra, chuyên gia cho rằng, trong tuyển sinh cũng có những "kịch bản" nhằm "thao túng tâm lý" khiến phụ huynh sẵn sàng chi rất nhiều tiền, đồng ý theo chính sách học phí dài hạn. Họ sẽ đưa ra rất nhiều mặt lợi ích nếu phụ huynh tham gia, đồng thời không ngừng cảnh báo rằng mỗi năm học phí đều tăng, đóng trước thì giữ được quyền lợi. Bởi người Việt Nam thường có nỗi sợ với "lạm phát", mong con học tập ổn định với khoản đóng dài hạn, nên khi đó, họ khó hình dung được những rủi ro tiềm ẩn.
"Phụ huynh đừng quá tin vào những lời quảng cáo rầm rộ mà hãy tham khảo thông tin từ nhiều nguồn khác nhau. Những sự việc không hay đã xảy ra trong thời gian qua ở một số trường có yếu tố quốc tế cũng là bài học kinh nghiệm cho phụ huynh khi lựa chọn trường cho con cũng như lựa chọn hình thức, chính sách đóng phí.
Phụ huynh nên ưu tiên đóng học phí ngắn hạn (theo kỳ học/ năm học) nếu chưa thật sự nắm bắt được sức khỏe tài chính của cơ sở giáo dục cũng như những cam kết đưa ra không có tính đảm bảo, bảo vệ quyền lợi của gia đình và người học.
Khi có sự cố, trường ngưng hoạt động, phụ huynh khó lấy lại tiền, học sinh thì bị gián đoạn quá trình học tập. Lúc ấy, một số cha mẹ phải gác lại công việc, dành thời gian để tìm trường mới cho con. Sang trường mới, con cũng mất thời gian để thích nghi, có thể ảnh hưởng đến tâm lý cũng như sự tập trung cho việc học hành", chuyên gia tâm lý khuyên.
Ưu đãi học phí và lời hứa con sẽ được học trong môi trường "chuẩn quốc tế"
Chia sẻ với phóng viên, chị Nguyễn Như Lê (tên nhân vật đã được thay đổi theo yêu cầu) cho biết, gia đình vừa chuyển con học mầm non tại Trường Mầm non quốc tế Mỹ Rosemont (địa chỉ tại tòa nhà Hapulico, quận Thanh Xuân, Hà Nội) sang một cơ sở giáo dục khác sau khi trường này liên tục cho học sinh nghỉ học, nợ lương giáo viên.
Về lý do lựa chọn trường "quốc tế" nêu trên, chị Như Lê bày tỏ, ban đầu gia đình đã tìm hiểu, xem xét khá nhiều trường trong khu vực. Tuy nhiên, khi đến trường khảo sát để nghe tư vấn, vợ chồng chị đã quyết định cho con theo học ở Trường Mầm non quốc tế Mỹ Rosemont.
"Chúng tôi mong muốn con được học chương trình quốc tế, lúc đó, người tư vấn tuyển sinh cũng cam kết chương trình chuẩn quốc tế kèm theo nhiều ưu đãi về học phí. Thời điểm đó, tôi luôn được tư vấn tuyển sinh của trường đưa ra những thông tin rất hấp dẫn, đúng mong muốn của gia đình. Trong khi một số cơ sở khác nói rằng "mẹ lo sợ nhiều thứ quá" sau khi tôi bày tỏ những lo lắng về việc học của con; thì tại Trường Mầm non quốc tế Mỹ Rosemont họ luôn trấn an tôi rằng hãy yên tâm vì chương trình giáo dục toàn diện của nhà trường.
Bên cạnh đó, trường cũng đưa ra những chính sách học phí để khiến phụ huynh chọn gói đóng 1 lần. Bởi nếu đóng 3 tháng/ lần thì không được hưởng ưu đãi, nhưng nếu đóng 1 năm thì được giảm từ 20-25% học phí. Tôi sau đó đã chọn gói đóng 1 lần, với hơn 90 triệu đồng và kỳ vọng về một môi trường học tập ổn định", phụ huynh này bày tỏ.
Nhưng sau khi đóng tiền, con học được nửa năm thì trường liên tục thông báo nghỉ, không đảm bảo được chương trình học như lời hứa ban đầu, ngoài ra, đơn này cũng nợ lương giáo viên. Nhà trường cam kết sẽ hoàn trả học phí trong những ngày nghỉ, tuy nhiên cho đến nay phụ huynh không nhận thêm được bất kỳ thông báo hay lời giải thích nào.
"Với mỗi phụ huynh khi chọn trường cho con, thường quan tâm đến chương trình học, cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên. Còn về tình hình tài chính của trường, nói thật là đến giáo viên còn khó tiếp cận, chúng tôi không tìm thấy thông tin gì liên quan. Bây giờ chúng tôi chỉ mong được hoàn trả phần phí còn lại, để con học ở trường khác chứ không hy vọng gì ở trường này nữa", chị Lê bày tỏ.
Phụ huynh này chia sẻ thêm, Trường Mầm non Quốc tế Mỹ Rosemont luôn quảng bá đánh trúng tâm lý với những người muốn cho con phát triển ngoại ngữ. Chẳng hạn, trên website giới thiệu, trường cung cấp trải nghiệm giáo dục vui vẻ và hiệu quả bằng tiếng Anh, dựa trên chương trình hiện đại của bang Pennsylvania, Hoa Kỳ, chuẩn bị cho học sinh một tương lai tươi sáng.
Nhà trường cũng cam kết sẽ áp dụng các tiêu chuẩn giáo dục quốc tế cao nhất để đảm bảo mỗi trẻ em đều nhận được sự chăm sóc và giáo dục tốt nhất. Nhà trường cũng giới thiệu rằng đội ngũ giáo viên sẽ được đào tạo bài bản bởi chuyên gia nước ngoài.
Sau những gì đã xảy ra, chị Lê cho rằng, hầu như phụ huynh đều mất niềm tin với cơ sở giáo dục mầm non này. Những lời cam kết khi tuyển sinh cũng chỉ là "lời nói gió bay", người chịu thiệt thòi là học sinh và phụ huynh.
Khái niệm trường "quốc tế" chưa có ranh giới, quy định rõ ràng
Cùng trao đổi, Tiến sĩ, Luật sư Đặng Văn Cường - Trưởng Văn phòng luật sư Chính Pháp chia sẻ, tại Việt Nam chưa có quy định, tiêu chuẩn cụ thể về trường “quốc tế”. Trên thực tế, các trường có yếu tố quốc tế hầu như được hoạt động dưới mô hình là các trường tư thục. Những cơ sở giáo dục gắn thêm tên “quốc tế” để chiêu sinh, quảng bá do có yếu tố nước ngoài - thường là có vốn đầu tư nước ngoài, hoặc liên kết, chương trình đào tạo với nước ngoài. Tuy nhiên, điều này cũng dễ khiến phụ huynh lầm tưởng về đẳng cấp của trường.
“Hiện nay, tại Việt Nam khái niệm trường 'quốc tế' chưa có ranh giới rõ ràng. Muốn phân biệt trường quốc tế với các trường khác thì phân biệt theo chương trình giảng dạy và đối tượng học, vốn đầu tư. Về vốn đầu tư thì có nhiều hình thức, vốn đầu tư trong nước nhưng dạy chương trình nước ngoài và vốn đầu tư nước ngoài dạy chương trình nước ngoài.
Cơ sở giáo dục ngoài công lập được tổ chức, hoạt động trên cơ sở chủ sở hữu là công ty cổ phần hoạt động theo Luật Doanh nghiệp và các quy định của Luật Giáo dục. Công ty thực hiện hoạt động huy động vốn theo quy định của Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư và các văn bản pháp luật liên quan”, Tiến sĩ, Luật sư Đặng Văn Cương thông tin.
Bên cạnh đó, theo Luật sư, hoạt động giáo dục là lĩnh vực đặc thù, ngành nghề kinh doanh có điều kiện, nhưng pháp luật cũng không hạn chế hình thức huy động vốn bằng vốn vay của loại hình doanh nghiệp này.
Theo đó, cơ sở ngoài công lập được phép huy động vốn dưới dạng góp cổ phần, vốn góp từ người lao động trong đơn vị, huy động nguồn vốn hợp pháp khác thông qua hợp tác, liên kết với doanh nghiệp, tổ chức kinh tế, tổ chức tài chính, cá nhân trong và ngoài nước.
“Có thể nhà trường đã huy động vốn từ phụ huynh với chính sách ưu đãi sẽ trả lại học phí sau khi hết khóa học, ngoài ra, quảng bá chương trình đào tạo “chuẩn quốc tế” cùng cơ sở hạ tầng khang trang, đội ngũ giáo viên chất lượng cao để làm căn cứ xây dựng niềm tin, trở thành cơ sở để các phụ huynh tin tưởng đóng học phí dài hạn, trọn gói với số tiền lớn”, Luật sư Cường nhìn nhận.
Với hình thức này, nếu nhà trường có phương án tài chính kỹ lưỡng và hiệu quả, họ sử dụng số “vốn” từ phụ huynh để xây dựng, phát triển chương trình đào tạo, cơ sở vật chất thì sẽ có lợi cho đôi bên. Tuy nhiên, trên thực tế, từ nhiều sự việc đã xảy ra, có thể thấy, với các gói đầu tư giáo dục đóng học phí trọn gói, phụ huynh cũng sẽ đối mặt với nhiều rủi ro. Bởi việc này hoàn toàn trên niềm tin với ban lãnh đạo và tương lai phát triển của cơ sở giáo dục mà không có biện pháp đảm bảo trong trường hợp có sự cố.
Do đó, Luật sư cũng khuyên phụ huynh trước khi lựa chọn tham gia vào chính sách “huy động vốn” của trường cần cân nhắc, làm rõ một số yếu tố cơ bản. Chẳng hạn: Việc sử dụng vốn cũng như tình hình tài chính của nhà trường như thế nào? Giải pháp nếu cơ sở giáo dục này mất khả năng thanh toán, không có khả năng trả lương cho người lao động và trả lãi suất huy động cho các nhà đầu tư?
“Trong trường hợp thấy nhà trường không còn khả năng tái cơ cấu, không thể huy động thêm vốn để duy trì hoạt động, các phụ huynh cần phải cân nhắc sẽ chuyển con sang các cơ sở giáo dục có chương trình học tương tự để tiếp tục việc học tập. Rõ ràng trong trường hợp này, học sinh bị thiệt thòi gián đoạn quá trình học tập.
Trường hợp nhà trường không thực hiện đúng cam kết, thỏa thuận, cơ sở giáo dục mất khả năng thanh toán, phụ huynh có thể gửi đơn đến cơ quan điều tra để xem xét làm rõ có dấu hiệu chiếm đoạt tài sản hay không hoặc khởi kiện ra tòa để được giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự”, Tiến sĩ, Luật sư Đặng Văn Cường nhấn mạnh.
