Đề cao tính thực tiễn, chương trình đào tạo định hướng phục vụ sản xuất, nhu cầu nguồn nhân lực lớn nhưng ngành Kỹ thuật Vật liệu vẫn khó tuyển sinh do phụ huynh và học sinh chưa hiểu rõ về ngành.
Liên kết với doanh nghiệp, nơi thuận lợi, nơi gặp khó
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Nguyễn Khánh Sơn - Trưởng khoa Khoa Công nghệ Vật liệu, Trường Đại học Bách Khoa (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) cho biết, Khoa tuyển sinh ngành Kỹ thuật Vật liệu từ năm 2000, chuyên đào tạo về kỹ thuật sản xuất ở các lĩnh vực công nghiệp chính như cao su - nhựa, gốm sứ - thủy tinh, xi măng, kim loại, vật liệu mới, pin năng lượng,…
"Trong chương trình đào tạo, trước hết, sinh viên được trang bị các kiến thức nền tảng về ngành, sau đó tiếp tục đi sâu vào chuyên ngành với các môn học quá trình công nghệ, gia công, kỹ thuật sản xuất các sản phẩm vật liệu cụ thể kim loại, polyme, silicat, composit. Đồng thời, Khoa bố trí song song các môn học liên quan đến khối kiến thức kỹ năng đổi mới sáng tạo, kinh tế kỹ thuật, quản lý dự án sản xuất nhằm đám ứng yêu cầu công việc thực tế trong môi trường doanh nghiệp. Khoa hiện là đơn vị duy nhất ở phía Nam đào tạo ngành này ở đủ các trình độ từ cử nhân, kỹ sư, thạc sỹ và tiến sĩ.
Chương trình đào tạo ngành này đạt kiểm định quốc tế, trong đó, chương trình đại trà đạt tiêu chuẩn kiểm định chất lượng AUN-QA (do mạng lưới các trường đại học ASEAN cấp) và chương trình kỹ sư chất lượng cao Việt - Pháp (PFIEV) đạt tiêu chuẩn kiểm định chất lượng CTI của Pháp.
Trước nhu cầu thực tế về sản xuất xanh, giảm phát thải, từ năm 2019 chương trình đã có những thay đổi và bổ sung kiến thức liên quan về phát triển bền vững, môi trường, an toàn lao động, đo lường tự động hóa bên cạnh các thế mạnh truyền thống về kỹ thuật sản xuất. Với yêu cầu của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các chương trình đào tạo khi xây dựng cần khảo sát nhu cầu của doanh nghiệp nên việc lấy ý kiến, góp ý từ các đơn vị này là điều cần thiết và quan trọng.
Đối với Khoa Công nghệ Vật liệu, lực lượng cựu sinh viên là đối tượng chính tham gia đóng góp ý kiến vào sự đổi mới về chương trình đào tạo của Khoa”, Tiến sĩ Nguyễn Khánh Sơn chia sẻ.
 |
Tiến sĩ Nguyễn Khánh Sơn - Trưởng khoa Khoa Công nghệ Vật liệu (Trường Đại học Bách Khoa, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh). Ảnh: website Khoa. |
Thầy Sơn cho hay, sinh viên năm 3, 4 theo học chương trình kỹ sư chất lượng cao Việt - Pháp và chương trình tiếng Anh sẽ có nhiều cơ hội học tập, trao đổi với sinh viên quốc tế.
Chia sẻ về tiêu chí giúp sinh viên đi trao đổi, Trưởng khoa Khoa Công nghệ Vật liệu (Trường Đại học Bách khoa, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) nói: “Thứ nhất, đó là sự khớp nối về chương trình đào tạo giữa 2 trường trao đổi sinh viên, với mục đích giúp các bạn sau khi học trao đổi về sẽ được công nhận tin chỉ đào tạo tương đương.
Thứ hai, sinh viên phải có vốn tiếng Anh, Pháp đủ để học tập, giao tiếp và hòa nhập với môi trường trao đổi. Hiện, sinh viên của Khoa đi trao đổi với các trường đại học của Pháp, Đài Loan, Nhật Bản và Malaysia và ngược lại, sinh viên Pháp, Malaysia, Thái Lan thường xuyên lựa chọn Khoa để thực tập và trao đổi”.
Cùng là cơ sở giáo dục đào tạo về ngành Kỹ thuật Vật liệu, Khoa Kỹ thuật hóa học (Trường Bách Khoa, Trường Đại học Cần Thơ) đã đào tạo khóa sinh viên đầu tiên ngành này năm 2017.
Trưởng khoa Khoa Kỹ thuật hóa học - Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đoàn Văn Hồng Thiện nhấn mạnh: “Chương trình đào tạo ngành này của Khoa được cập nhật, đổi mới 2 năm/lần, hướng đến đào tạo kỹ sư Kỹ thuật Vật liệu với mong muốn hội nhập, đáp ứng yêu cầu xã hội không chỉ trong nước mà còn ở quốc tế.
Hiện, Khoa tập trung liên kết doanh nghiệp và đào tạo quốc tế nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế. Song, các doanh nghiệp tại thành phố Cần Thơ và các tỉnh lân cận còn chưa nhiều, đặc biệt là doanh nghiệp sử dụng công nghệ cao. Vì vậy, việc hợp tác giữa Khoa và doanh nghiệp trong việc cải tiến chương trình đào tạo còn gặp nhiều khó khăn”.
Đề cập đến việc thực hành của sinh viên ngành Kỹ thuật Vật liệu, thầy Thiện thông tin, Khoa trang bị đầy đủ thiết bị phục vụ nội dung học phần đồ án về điều chế và ứng dụng vật liệu hay triển khai luận văn tốt nghiệp, đề tài nghiên cứu khoa học của giảng viên và sinh viên.
“Hiện tại, mỗi cán bộ có trình độ đào tạo tiến sĩ sẽ quản lý 1 phòng thí nghiệm. Các thiết bị trong phòng thí nghiệm sẽ do giảng viên tự đề xuất sao cho phù hợp với hoạt động nghiên cứu và định hướng của Khoa và nhà trường.
Tuy nhiên, Khoa gặp một số rào cản như chưa có nghiên cứu sinh nên giảng viên phải kiêm nhiệm một số khâu trong phòng thí nghiệm hoặc kinh phí cho việc mua sắm thiết bị còn hạn chế”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đoàn Văn Hồng Thiện nêu.
Còn đối với Khoa Công nghệ Vật liệu (Trường Đại học Bách Khoa, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh), chương trình đào tạo ngành này hiện có 8 môn học liên quan đến kiến thức thí nghiệm - thực hành, thực tập, đồ án tốt nghiệp của sinh viên.
“Là đơn vị đào tạo đầu tiên nên có nhiều thuận lợi trong việc tìm kiếm môi trường thực tập cho sinh viên, bởi, mạng lưới cựu sinh viên rộng khắp các địa phương, giúp kết nối giữa Khoa và doanh nghiệp dễ dàng và thuận tiện hơn”, Tiến sĩ Nguyễn Khánh Sơn nói.
 |
Sinh viên ngành Kỹ thuật Vật liệu (Khoa Công nghệ Vật liệu, Trường Đại học Bách Khoa, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) tham quan thực tế. Ảnh: NVCC |
Tuyển sinh gặp khó khi phụ huynh, học sinh chưa hiểu rõ về ngành
Chia sẻ thêm về công tác tuyển sinh Tiến sĩ Sơn cho biết, tuyển sinh ngành Kỹ thuật Vật liệu có nhiều biến động khi 2 năm gần đây, Khoa tuyển sinh không đạt chỉ tiêu.
Lý giải về vấn đề này, thầy Sơn chia sẻ rằng: “Do người học có xu hướng không lựa chọn ngành liên quan đến kỹ thuật nói chung và Kỹ thuật Vật liệu nói riêng do tâm lý ngại học khô khan, ra trường đi làm xa, với thực tế nhà máy sản xuất tập trung chủ yếu tại các khu công nghiệp ở Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu, Long An. Song, hiện nay do tình hình kinh tế thương mại có nhiều chuyển biến, các ngành sản xuất, xuất khẩu nhận được sự quan tâm lớn do dễ kiếm việc, thu nhập ổn định.
Hơn nữa, một số phụ huynh có nghi ngại với các ngành sản xuất do chưa hiểu rõ được ngành Kỹ thuật Vật liệu là gì, cơ hội phát triển sự nghiệp ở ngành này như thế nào ở nước ta.
Trước những khó khăn này, Khoa và nhà trường có những đổi mới trong hoạt động tuyển sinh như tư vấn hướng nghiệp trực tiếp tại các trường trung học phổ thông; liên kết với doanh nghiệp để cùng giới thiệu thông tin về ngành, cơ hội việc làm của học sinh, sinh viên khi học ngành này. Bởi, thực tế số lượng thí sinh nhập học giảm sẽ ảnh hưởng đến nguồn nhân lực chất lượng cao mà doanh nghiệp đang tìm kiếm khi đầu tư mở rộng sản xuất theo sự dịch chuyển chuỗi cung ứng.
Đồng thời, Khoa tích cực triển khai công tác quốc tế hóa, tạo điều kiện sinh viên có cơ hội sử dụng tiếng Anh và đi trao đổi với sinh viên quốc tế. Điều này góp phần nâng cao vốn ngoại ngữ, môi trường trải nghiệm từ đó, tăng khả năng lựa chọn vị trí việc làm như làm hỗ trợ kỹ thuật tại văn phòng đại diện công ty FDI với vốn ngoại ngữ tốt hoặc làm kỹ sư công nghệ tại nhà máy khi nắm chắc kiến thức quy trình, kỹ thuật sản xuất.
Theo khảo sát trong 5 năm gần nhất, sinh viên ngành này sau khi tốt nghiệp 6 tháng có việc làm đạt trên 90%. Trong đó, mức lương khởi điểm cho sinh viên mới ra trường dao động từ 8 - 12 triệu đồng”.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đoàn Văn Hồng Thiện cũng chia sẻ thêm Khoa Kỹ thuật hóa học (Trường Bách Khoa, Trường Đại học Cần Thơ) hiện có 3 khóa sinh viên tốt nghiệp và có việc làm ổn định, do vậy công tác tuyển sinh của ngành được thúc đẩy và đảm bảo chất lượng đầu vào.
“Cơ hội việc làm của ngành là rất lớn nhưng cũng phụ thuộc vào sự năng động của người học sau khi tốt nghiệp. Nổi bật như có những em hiện đang làm việc đúng chuyên môn cho công ty nước ngoài hay lựa chọn nâng cao trình độ bằng cách học thạc sĩ, tiến sĩ ở các cơ sở giáo dục trong nước và quốc tế.
Với nền tảng kiến thức tại Khoa và trường, sinh viên có thể trở thành kỹ sư vận hành ở các nhà máy có quy trình sản xuất sử dụng vật liệu như các công ty sản xuất, gia công vật liệu (gốm sứ, nhựa, cao su, vật liệu y sinh,)… Thậm chí là nghiên cứu, giảng dạy tại các cơ sở giáo dục đại học, cơ quan quản lý và kiểm định chất lượng nguyên vật liệu,…
Trong thời gian tới, Khoa tiếp tục định hướng đào tạo, phát triển nội dung vật liệu theo hướng công nghệ cao mang tính đặc trưng của vùng”, thầy Đoàn Văn Hồng Thiện thông tin thêm.
Bàn về định hướng đào tạo của Khoa Công nghệ vật liệu trong năm học tới, Tiến sĩ Nguyễn Khánh Sơn nói: “Khoa tiếp tục đẩy mạnh công tác quốc tế hóa, trao đổi sinh viên với các trường đối tác truyền thống như Pháp, Nhật các nước ASEAN và có kế hoạch mở rộng quan hệ một số trường của Úc, Hàn Quốc. Đồng thời, chương trình tích hợp liên thông cử nhân - thạc sỹ, kỹ sư, học kỳ doanh nghiệp được Khoa và nhà trường tiến hành triển khai, giúp sinh viên tiết kiệm thời gian học tập và tự chủ định hướng rõ ràng lộ trình học tập theo nhu cầu sở trường, làm việc của mỗi em”.
Doanh nghiệp - nền tảng giúp sinh viên phát triển kỹ năng
Ông Nguyễn Ngô Hùng Cường - Phó Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn Đầu tư Phát triển TPI, cựu sinh viên Trường Đại học Bách Khoa (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) nói: “Kỹ thuật Vật liệu là ngành cơ bản của tất cả các ngành xây dựng, cơ khí, điện tử, ôtô... Nhìn nhận thực tế, nhu cầu nguồn nhân lực của ngành này rất lớn do tại Việt Nam, các nhà máy sản xuất liên quan đến vật liệu nhiều và quy mô lớn. Việt Nam là đất nước giàu tài nguyên khoáng sản, do vậy, việc biến tài nguyên khoáng sản thành các thành phẩm vật liệu có giá trị cao là vai trò của ngành
Hiện nay, sinh viên được học tập, trang bị kiến thức chuyên sâu về vật liệu mới như năng lượng, nano, bán dẫn vi mạch. Theo tôi đánh giá, các cơ sở giáo dục hiện nay đang bắt kịp xu thế, xác định rõ nhu cầu của thị trường và xã hội”.
 |
Ông Nguyễn Ngô Hùng Cường - Phó Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn Đầu tư và Phát triển TPI, cựu sinh viên Trường Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh). Ảnh: NVCC. |
Ông Nguyễn Ngô Hùng Cường thông tin, hàng năm, công ty tiếp nhận sinh viên của trường vào thực tập. Ngoài ra, Hội cựu sinh viên gần 3500 thành viên của Khoa đang vận hành Ban hướng nghiệp với các phương án đồng hành phối hợp với Khoa giúp sinh viên ngành này mở rộng cơ hội học hỏi và làm việc trong môi trường thực tế.
“Với vai trò là cựu sinh viên và là phó giám đốc của công ty, tôi thường xuyên kết nối với Khoa và trường trong việc hỗ trợ sinh viên các đề tài nghiên cứu đổi mới sáng tạo với mục đích thương mại hóa cũng như tuyển dụng các bạn về làm việc tại công ty.
Chưa kể, thông qua các buổi tọa đàm, cựu sinh viên chia sẻ những thông tin truyền cảm hứng, xu hướng tuyển dụng, kỹ năng làm việc thực tế, phương thức khởi nghiệp cho sinh viên nhằm giúp các bạn có góc nhìn đa chiều, thực tế hơn về công việc sau khi tốt nghiệp ngành học này. Từ đó, các bạn có thể tự xây dựng cho mình lộ trình học tập phù hợp, trau đồi kỹ năng bản thân, tự tin, không giới hạn bản thân khi tốt nghiệp ra trường.
Tôi đánh giá sinh viên hiện nay năng động, chịu khó cập nhật những thông tin, kiến thức mới mẻ về ngành. Các bạn có khả năng giao tiếp tiếng Anh tốt đồng thời, không gian thực hành được rộng mở, không còn bó hẹp tại phòng thí nghiệm hay thực hành tại trường như trước đây”, ông Cường nêu quan điểm.
Để không bị choáng ngợp với môi trường làm việc, Phó Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn Đầu tư và Phát triển TPI chia sẻ: “Điều quan trọng nhất là các bạn phải chịu khó tìm tòi và học hỏi bởi, kiến thức ở trường và tình huống thực tế còn nhiều chênh lệch. Và phải nhạy bén trong việc phát hiện và cập nhật kiến thức mới mà thị trường yêu cầu, ngoài ra, kỹ năng mềm là yếu tố mà sinh viên hiện nay cần trau dồi và rèn luyện. Đồng thời chấp nhận bắt đầu từ những việc nhỏ để tích lũy kinh nghiệm và phát triển từng ngày.
Điều này giúp sinh viên nhận ra mình có phù hợp với văn hóa, mục tiêu của doanh nghiệp hay không để có những định hướng và lựa chọn đúng đắn nhất”.
