Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long ký Quyết định số 247/QĐ-TTg ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Chỉ thị số 21-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng về đổi mới, phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Một trong nhiệm vụ của kế hoạch này là yêu cầu bổ sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ, tôn vinh đối với nhà giáo, nghệ nhân, chuyên gia, người dạy nghề; thu hút, tuyển dụng cán bộ quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp và cán bộ quản lý cơ sở giáo dục nghề nghiệp, chú trọng phát triển đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý về giáo dục nghề nghiệp ở vùng đặc biệt khó khăn; hoàn thiện chính sách đối với cơ sở giáo dục nghề nghiệp đào tạo nghề cho các đối tượng đặc thù và lĩnh vực, ngành, nghề đặc thù.
Thiếu giáo viên vẫn là bài toán của trường nghề
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Thạc sĩ Nguyễn Xuân Cảnh - Hiệu trưởng Trường Trung cấp Kinh tế Kỹ thuật và Du lịch Ninh Bình chia sẻ: “Hiện nay, việc tuyển dụng và giữ chân giáo viên tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp vẫn còn gặp nhiều khó khăn do chỉ tiêu về biên chế ít, chế độ đãi ngộ thấp, không có nhiều chính sách hỗ trợ giáo viên".
Hiện tại, Trường Trung cấp Kinh tế Kỹ thuật và Du lịch Ninh Bình đang thiếu biên chế giáo viên ở một số ngành nghề như du lịch, điện. Việc này gây khó khăn trong công tác giảng dạy, buộc nhà trường phải tuyển dụng giáo viên hợp đồng. Tuy nhiên, do nguồn kinh phí hạn chế, nhà trường gặp nhiều áp lực trong việc cân đối ngân sách, ảnh hưởng đến hoạt động đào tạo và chất lượng giảng dạy.
Bên cạnh đó, yêu cầu đối với giáo viên dạy nghề ngày càng cao. Ngoài bằng tốt nghiệp và chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm, giáo viên giảng dạy thực hành còn phải có chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia để đảm bảo đủ năng lực chuyên môn. Dù có nhiều tiêu chí khắt khe, nhưng chế độ lương và đãi ngộ chưa tương xứng khiến nhiều giáo viên không "mặn mà" với trường nghề.
Không chỉ vậy, giáo viên trường nghề còn gặp nhiều khó khăn trong quá trình xét thăng hạng. Việc xét duyệt đòi hỏi chứng chỉ kỹ năng nghề, bồi dưỡng chức danh cùng quy trình đánh giá phức tạp. Dù đã có thâm niên giảng dạy hơn 10 năm, nhiều thầy cô vẫn không được cải thiện đáng kể về thu nhập.
"Ngoài ra, xã hội hiện nay vẫn chưa đánh giá đúng vị trí và vai trò của giáo viên dạy nghề trong việc đào tạo nguồn nhân lực. So với giáo viên ở các cấp học khác trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo viên dạy nghề vẫn chưa được nhìn nhận đúng mức và còn bị xem nhẹ”, thầy Cảnh cho hay.
Cùng bàn về vấn đề này, Thạc sĩ Phạm Văn Mễ - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghiệp Bắc Ninh cho rằng, mức lương thấp, thu nhập chưa ổn định là lý do khiến nhiều giáo viên không muốn gắn bó lâu dài với trường nghề. Các chế độ phúc lợi còn hạn chế, chính sách hỗ trợ về bảo hiểm, trợ cấp, khóa học đào tạo nâng cao còn thiếu dẫn đến việc giáo viên thiếu động lực làm việc.
Vị Phó hiệu trưởng cho rằng, để giữ chân được giáo viên giỏi, nhất là giáo viên các ngành về kỹ thuật, công nghệ, điện tử là một bài toán khó. Cần phải có những chính sách cụ thể nhằm nâng cao chế độ đãi ngộ và xây dựng mức lương theo hướng phù hợp với trình độ chuyên môn, kinh nghiệm và khối lượng công việc. Bên cạnh đó, cần trang bị cơ sở vật chất, thiết bị giảng dạy đầy đủ để giáo viên dễ dàng phát huy năng lực, nâng cao chất lượng giảng dạy.
Các cơ sở giáo dục nghề nghiệp có thể xây dựng thêm chính sách khen thưởng nhằm ghi nhận đóng góp của giáo viên, tạo động lực cho thầy cô gắn bó với nghề và nhà trường. Với chế độ đãi ngộ hấp dẫn, môi trường làm việc thuận lợi sẽ giúp thu hút và giữ chân được đội ngũ nhân lực chất lượng cao.
Quan trọng nhất vẫn là cần định hướng cho người học vai trò quan trọng của giáo dục nghề nghiệp, khuyến khích người học lựa chọn và gắn bó với lĩnh vực này sau khi tốt nghiệp.
Đồng quan điểm trên, Thạc sĩ Phan Tiềm - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng THACO (tỉnh Quảng Nam) cho biết: “Hiện nay, tình trạng thiếu giáo viên, đặc biệt là giáo viên kỹ thuật ở các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đang là vấn đề đáng lo ngại. Tại Trường Cao đẳng THACO, để khắc phục tình trạng này, nhà trường đã tận dụng đội ngũ kỹ sư từ các nhà máy tham gia vào giảng dạy với vai trò giáo viên kiêm nhiệm.
Việc thiếu giáo viên sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cả chất lượng giảng dạy của thầy cô và khả năng học tập của học sinh. Khi giáo viên không đủ, thầy cô sẽ phải dạy nhiều tiết hơn, giảm khả năng đầu tư vào bài giảng và tương tác với học viên. Điều này khiến chất lượng giảng dạy khó đảm bảo, đặc biệt trong giáo dục nghề nghiệp, nơi việc hướng dẫn thực hành đóng vai trò quan trọng".
Kỳ vọng giáo viên yên tâm với nghề
Theo thầy Nguyễn Xuân Cảnh, đội ngũ giáo viên của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đảm nhiệm cả giảng dạy lý thuyết và thực hành nên hàng năm cần tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng để cập nhật kiến thức, nâng cao tay nghề. Nhà trường tạo điều kiện cho giáo viên tham gia các buổi hội thảo, chia sẻ kinh nghiệm từ những đơn vị có uy tín để học hỏi, nâng cao kỹ năng giảng dạy. Các bộ, ban, ngành nên có chính sách hỗ trợ cho những lớp đào tạo này.
Ví dụ, trong đào tạo lái xe, giáo viên không chỉ dạy lái xe thông thường mà còn phải làm quen với các loại phương tiện mới, từ xe tải đến các loại xe ô tô hiện đại. Việc bồi dưỡng hàng năm là rất cần thiết giúp giáo viên nâng cao trình độ và giảng dạy hiệu quả hơn.
Ngoài ra, cần cải thiện chế độ đãi ngộ và tăng mức lương phù hợp với trình độ chuyên môn, tạo động lực để giáo viên nâng cao tay nghề và đáp ứng tốt hơn nhu cầu đào tạo. Khi thu nhập ổn định, thầy cô sẽ yên tâm gắn bó với nghề, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội.
Với các nghề đặc thù như cơ khí, hàn, điện, xây dựng… cần có chế độ phụ cấp trách nhiệm cao hơn để bù đắp rủi ro và áp lực trong công việc. Giáo viên dạy nghề ở vùng sâu, vùng xa cũng cần có chế độ đặc biệt để thu hút và giữ chân nhân lực.
Còn theo thầy Phan Tiềm, nguyên nhân chính dẫn đến việc thiếu giáo viên là do sinh viên tốt nghiệp ngành Sư phạm kỹ thuật sau khi ra trường thường ưu tiên làm việc tại các doanh nghiệp với mức thu nhập cao thay vì theo đuổi sự nghiệp giảng dạy. Nghề giáo viên đòi hỏi về kiến thức chuyên môn, yêu cầu về kỹ năng sư phạm, trình độ tay nghề… khiến nhiều người e ngại.
Thầy Phan Tiềm đề xuất, các trường đại học sư phạm đào tạo về kỹ thuật cần có định hướng rõ ràng cho sinh viên ngay từ khi tuyển sinh. Nhà trường có thể xây dựng các chương trình định hướng nghề nghiệp, khuyến khích sinh viên lựa chọn con đường trở thành giáo viên dạy nghề. Việc định hướng này sẽ giúp sinh viên có sự chuẩn bị về kỹ năng giảng dạy, phương pháp sư phạm cũng như các yêu cầu đặc thù của giáo dục nghề nghiệp.
Bên cạnh đó, cần có chính sách hỗ trợ về học bổng hoặc cam kết việc làm cho sinh viên có nguyện vọng giảng dạy sau khi tốt nghiệp. Nếu sinh viên thấy được lộ trình phát triển nghề nghiệp rõ ràng và có sự đảm bảo về đầu ra, họ sẽ cân nhắc lựa chọn con đường này nhiều hơn.
Ngoài ra, việc liên kết giữa trường đại học sư phạm đào tạo về kỹ thuật và các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cũng rất quan trọng. Các chương trình thực tập giảng dạy thực tế tại trường nghề có thể giúp sinh viên làm quen với môi trường làm việc, từ đó nâng cao khả năng sư phạm và tăng cơ hội gắn bó với nghề sau khi ra trường.
Không chỉ vậy, mức lương và phụ cấp của giáo viên dạy nghề cần được điều chỉnh, tính toán sao cho phù hợp với yêu cầu, tính chất đặc thù của công việc. Bên cạnh lương cơ bản, cần có các khoản phụ cấp như: trợ cấp tay nghề, hỗ trợ đào tạo nâng cao hoặc chế độ ưu đãi đối với giáo viên tham gia hướng dẫn thực hành. Khi thu nhập ổn định và hấp dẫn, giáo viên sẽ có động lực gắn bó với nghề lâu dài, đồng thời thu hút thêm nhân lực chất lượng cao tham gia giảng dạy.
