Lo ngại trường đại học mất động lực tự chủ nếu miễn học phí cho SV ngành Y

Bộ Y tế đề xuất Chính phủ nghiên cứu để sinh viên Y, Dược được nhà nước hỗ trợ tiền đóng học phí bằng mức thu của cơ sở đào tạo, được cấp sinh hoạt phí trong thời gian học tập tương tự như chính sách hỗ trợ với sinh viên Sư phạm. Đề xuất này đang nhận được nhiều ý kiến tranh luận.

Có nhiều cách thức hỗ trợ khác giúp thu hút nhân lực phù hợp, hiệu quả

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Lê Thanh Sơn - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y Dược Tuệ Tĩnh Hà Nội cho rằng, đề xuất về chính sách đãi ngộ, hỗ trợ học phí, chi phí sinh hoạt cho sinh viên ngành Y có thể coi là một tín hiệu tích cực, tuy nhiên điều này cũng đòi hỏi nguồn ngân sách rất lớn của Nhà nước. Trước hết, chúng ta cần ưu tiên quan tâm đến một số ngành đặc thù khó tuyển sinh thuộc lĩnh vực y, dược như ngành Điều dưỡng, Hộ sinh, Y tế công cộng,... thay vì dàn trải, nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các trường đào tạo trong công tác tuyển sinh, cũng như nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe người dân.

Hiện nay ở nhiều quốc gia phát triển trên thế giới, sự đánh giá về những đóng góp của ngành Y tế, đội ngũ các y tá, điều dưỡng viên, thầy thuốc rất cao. Song, ở nước ta, chế độ làm việc và chính sách sử dụng lao động của nhân lực trong những lĩnh vực này dường như chưa được nhìn nhận một cách đầy đủ và tương xứng.

Lý giải về vấn đề này, Tiến sĩ Lê Thanh Sơn cho biết, ngành Y tế thường yêu cầu học phí cao hơn gấp đôi, thậm chí gấp ba lần so với các ngành học khác. Mức học phí cao, cộng với thời gian đào tạo kéo dài, lịch học, lịch trực, thực hành rất nhiều. Khi còn là sinh viên, hầu hết người học không làm thêm được như những ngành nghề khác. Đây là những rào cản của nhiều sinh viên mong muốn theo đuổi khối ngành này. Sau khi ra trường, người học cống hiến ở khối ngành này cũng kỳ vọng cơ hội nghề nghiệp và chế độ đãi ngộ xứng đáng.

Song, đội ngũ làm những công việc như cán bộ xét nghiệm, y tế công cộng hay điều dưỡng thường chịu nhiều thiệt thòi hơn so với các ngành khác. Những vị trí này phải đối mặt với môi trường làm việc vất vả, có nhiều biến động khắc nghiệt. Tuy nhiên, hiện nay mức thu nhập còn khiêm tốn, đôi khi chưa tương xứng với sức lao động.

Điều này dẫn tới thực trạng nhiều nhân lực quyết định nghỉ việc sau một thời gian công tác, làm tăng thêm vấn đề thiếu hụt đội ngũ điều dưỡng viên tại nước ta. Vì vậy, bên cạnh việc ưu tiên hỗ trợ học phí, cần chú trọng cải thiện chế độ đãi ngộ, môi trường làm việc và các chính sách phúc lợi sau khi tốt nghiệp đối với những đối tượng này.

Có thể nói, để sở hữu một tấm bằng bác sĩ hay điều dưỡng là một hành trình rất dài, vất vả và tốn kém, đòi hỏi khả năng nỗ lực và đầu tư không hề nhỏ, cần có sự đánh đổi về tài chính, thời gian và công sức của người học.

Do đó, ngoài thu hút từ đầu vào qua chính sách miễn học phí, sinh hoạt phí có thể khó khả thi, chúng ta nên xem xét thay đổi về chế độ làm việc, chính sách đãi ngộ, môi trường cống hiến cho đội ngũ nhân lực y tế khi công tác có động lực cống hiến.

Ngoài ra, Nhà nước nên có chính sách hỗ trợ trọng tâm, trọng điểm, cụ thể đối với từng nhóm sinh viên, đặc biệt là ở các vùng sâu, vùng xa, nơi điều kiện làm việc còn nhiều khó khăn.

Mặt khác, học phí của các trường cao chủ yếu xuất phát từ việc đảm bảo chi phí đào tạo. Cơ sở giáo dục cần có nguồn kinh phí để tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, học liệu giúp công tác giảng dạy được tốt hơn. Nhất là đối với khối ngành Y, quá trình đào tạo đòi hỏi nhiều máy móc tối tân, phòng thí nghiệm hiện đại và cập nhật xu hướng thế giới nhằm tăng cường chất lượng khám, chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe của hệ thống y tế.

Vì vậy, để giảm bớt gánh nặng tài chính cho người học, theo Tiến sĩ Lê Thanh Sơn, Nhà nước nên tập trung hỗ trợ về đầu tư cơ sở vật chất bằng cách xây dựng trung tâm đào tạo công nghệ cao, bao gồm các phòng thí nghiệm công nghệ cao, phòng học thực tế ảo - một yếu tố rất quan trọng và cần thiết trong đào tạo lĩnh vực y tế. Từ đó, một số trường có thể sử dụng để giảng dạy một số học phần hoặc chuyên đề cụ thể.

Điều này không chỉ giảm bớt gánh nặng đầu tư cho nhiều trường, mà còn nâng cao chất lượng đào tạo. Bởi lẽ, hiện nay, nhiều trường đều chưa có đủ điều kiện để đầu tư vào những trang thiết bị công nghệ cao này để giảng dạy người học hiệu quả và thiết thực, đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh tiên tiến, hiện đại cho người dân.

Việc hỗ trợ học phí vẫn cần đảm bảo về nhiều yếu tố khác

Cùng chia sẻ về vấn đề này, bà Trần Thu Huyền - lãnh đạo phòng điều dưỡng của một bệnh viên tuyến trung ương cho rằng, nếu mở rộng chính sách miễn học phí 100% cho toàn bộ ngành Y, sẽ cần lưu ý một số vấn đề.

Thứ nhất, ngân sách Nhà nước sẽ phải gánh thêm một khoản chi lớn để hỗ trợ các trường đào tạo y khoa. Điều này ảnh hưởng đến định hướng giảm chi thường xuyên, tập trung đầu tư phát triển những mục tiêu quan trọng đang thúc đẩy hiện thực hóa của đất nước.

Thứ hai, việc quá phụ thuộc vào nguồn ngân sách có thể khiến các trường đại học mất đi động lực phát huy tính tự chủ và khả năng sáng tạo. Thay vì chủ động tìm kiếm giải pháp đổi mới, cải thiện chất lượng đào tạo và tự tạo nguồn thu, các trường có thể trở nên thụ động, bị trông chờ vào nguồn ngân sách được cấp.

Thứ ba, miễn học phí có thể làm mất động lực phấn đấu của người học và sẽ nảy sinh thêm một vấn đề gọi là "thử sức ngành Y", khi mà nhiều người thử vào học rồi quyết định chuyển ngành nghề, gây lãng phí không nhỏ. Trên thực tế, có không ít đồng nghiệp từng tốt nghiệp ngành Y nhưng lại chọn làm công việc trong các lĩnh vực khác.

Do đó, với những vấn đề thách thức này, thay vì miễn toàn bộ học phí cho tất cả các ngành y dược, Nhà nước nên duy trì và mở rộng chính sách học bổng cho sinh viên có hoàn cảnh khó khăn hoặc thành tích xuất sắc. Điều này không chỉ giảm gánh nặng tài chính cho người học mà còn khuyến khích sự nỗ lực trong học tập và nghiên cứu. Chính sách cho vay học phí với lãi suất ưu đãi như ở nhiều quốc gia phát triển đang thực hiện cũng cần được đẩy mạnh. Với đặc thù ngành Y có thời gian học kéo dài và chi phí cao, việc hỗ trợ sinh viên vay vốn sẽ giúp các em tập trung vào việc học mà không lo lắng về tài chính.

Trong khi đó, theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phan Túy – nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Dược Hà Nội, đề xuất nghiên cứu áp dụng chính sách hỗ trợ cho sinh viên ngành Y mang tính nhân văn và có thể giúp thu hút sinh viên vào ngành đặc thù vốn khó tuyển sinh. Song, nếu đào tạo ngành Y tế một cách đại trà, chỉ chú trọng vào số lượng mà bỏ qua chất lượng, thì sẽ gây ra những rủi ro tiềm ẩn. Công tác đào tạo lĩnh vực sức khỏe không chỉ cần giảm bớt tình trạng thiếu hụt nhân lực, mà còn đòi hỏi chất lượng đầu ra có trình độ cao trong khối ngành này.

Học phí cao vừa đảm bảo các trường cơ sở giáo dục đại học có nguồn ngân sách đầu tư vào hệ thống cơ sở vật chất, trang thiết bị máy móc hiện đại, tiên tiến nhằm phục vụ quá trình đào tạo cập nhật xu hướng đổi mới; vừa là động lực để người học cố gắng đáp ứng chất lượng đầu ra tốt nhất để hành nghề có chuyên môn cao sau khi ra trường.

Có thể nói, ở nhiều quốc gia trên thế giới, học phí của các ngành Y, Dược cũng còn có mức cao hơn nữa. Sinh viên Việt Nam theo học khối ngành này ở nước ngoài cũng không nhiều. Trong khi đó, một số học sinh, sinh viên Việt Nam đến từ những gia đình có hoàn cảnh khó khăn tại vùng sâu, vùng xa có mong muốn cống hiến cho lĩnh vực này tại địa phương lại không thể theo đuổi công việc vì rào cản về mặt tài chính. Vì vậy, đề xuất hỗ trợ của Bộ Y tế nếu thực hiện trọng tâm, trọng điểm đến những đối tượng yếu thế này thì sẽ phù hợp.

Tài liệu tham khảo:

[1] https://tuoitre.vn/bo-y-te-de-xuat-chinh-sach-ho-tro-cho-sinh-vien-nganh-y-nhu-nganh-su-pham-20241224120939565.htm