Qua 2 năm thực hiện đề tài khoa học “Đổi mới tư duy để phát triển giáo dục đại học Việt Nam” do Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam và Viện nghiên cứu phát triển Phương Đông phối hợp tổ chức, Giáo sư Trần Hồng Quân – nguyên Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam cho rằng không phải trước đây chúng ta không có tư duy đổi mới, tuy nhiên trong bối cảnh hiện nay, thế giới, trong nước có nhiều biến đổi cực kỳ nhanh chóng.

Trong biến đổi đó đất nước có nhiều vấn đề đặt ra khi muốn trở thành một nước có thực lực, có sức mạnh quốc gia, hòa nhịp với quốc tế, không trở thành một nước lạc hậu. Hiện nay, chúng ta đang có thời gian vàng để thực hiện điều đó. Do vậy, cần xem xét toàn bộ, tích cực phấn đấu để nhanh chóng trở thành quốc gia có thực lực.

“Đừng chỉ nghĩ rằng đến ngày này kỉ niệm này thì chúng ta được mức này, đến ngày kia kỷ niệm kia thì đạt được mức kia có nghĩa là chúng ta đàng hoàng đi không quan tâm gì xung quanh, cuộc đời không phải vậy”, Giáo sư Trần Hồng Quân nói.

Giáo sư Trần Hồng Quân phát biểu tại tọa đàm khoa học “Đổi mới tư duy để phát triển giáo dục đại học Việt Nam” (ảnh: T.L)

Theo Giáo sư Trần Hồng Quân, khi xác lập được tất cả nội dung đó thì phải xác định giáo dục đại học làm gì ở đây, đó là lý do mà Hiệp hội và Viện đặt ra đề tài này.

Qua 5 lần tổ chức tọa đàm, hội thảo, được lắng nghe rất nhiều ý kiến, Giáo sư Trần Hồng Quân đưa ra một số kiến nghị về những vấn đề mà các chuyên gia, nhà nghiên cứu đã nêu.

Riêng về quản lý nhà nước thì trước tiên, cần xây dựng triết lý giáo dục, mặc dù Giáo sư Trần Hồng Quân thừa nhận “không phải trước đây chúng ta không có triết lý giáo dục nhưng chưa lần nào phát biểu đầy đủ, ngắn gọn do đó tôi cho rằng cần phải xây dựng triết lý giáo dục đặc biệt trong bối cảnh hiện nay có những thay đổi nhanh chóng”.

Hai là, nên xác định rõ mục tiêu đào tạo trong thời giai đoạn mới. “Không phải trước đây chúng ta không có, từng có mục tiêu đào tạo con người vừa hồng vừa chuyên, kiến thức – kỹ năng – thái độ.

Tuy nhiên trong giai đoạn mới mục tiêu đào tạo con người trong giai đoạn này nên đặt ra một cách rõ ràng.

Theo tôi, đó có thể là đào tạo con người tự tin – tự chủ - tự do và tự khẳng định nét riêng của mình, nhân văn, sáng tạo, được trang bị cơ bản và có khả năng thích nghi với sự biến đổi, phát triển của khoa học công nghệ.

Nếu xác định được mục tiêu như vậy thì chúng ta đào tạo rất cơ bản chứ không phải đào tạo kiến thức ứng dụng như đã làm trong quá khứ”, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam cho rằng đây là chuyện cần làm nhanh chóng.

Ba là, hiện nay hệ thống giáo dục bao gồm 4 khối: đại học, khoa học, giáo dục nghề nghiệp và giáo dục phổ thông.

“Tôi đề nghị, nên sáp nhập khối đại học với khoa học về một Bộ quản lý chứ không tách bạch như hiện nay. Bởi ở các cơ sở giáo dục đào tạo thì trường cùng với viện nghiên cứu kết hợp sẽ tạo ra sức mạnh tổng hợp cả về đội ngũ và cơ sở vật chất, đồng thời tạo ra sự hợp lý về đầu tư bởi hiện tỷ lệ đầu tư cho các đề tài ở các trường đại học là ít trong khi đội ngũ lại đông dẫn tới hiệu quả thấp.

Còn giáo dục nghề nghiệp và giáo dục phổ thông cũng nên xem xét nhập 2 khối này lại bởi đã đến lúc chúng ta đặc biệt quan tâm đến việc trang bị những kỹ năng sống, kỹ năng lao động cơ bản cho học sinh".

Giáo sư Trần Hồng Quân kiến nghị, nên sáp nhập khối đại học với khoa học về một Bộ quản lý chứ không tách bạch như hiện nay (ảnh minh họa, nguồn: TDTU)

Bởi có một thực tế là, Trường Quốc tế Việt Nam – Phần Lan (trực thuộc trường Đại học Tôn Đức Thắng) ngay từ cấp Tiểu học họ đã trang bị những loạt kỹ năng đó cho học sinh giúp các em tự tin, siêng năng và hứng thú, điều này gắn bó mật thiết với giáo dục nghề nghiệp.

Riêng đối với các trường đại học thì Giáo sư Trần Hồng Quân cho rằng, chúng ta cần khuyến khích các trường đại học phát triển đa ngành, đa lĩnh vực.

“Hiện nay các trường đã có xu hướng này rồi nhưng đó là do tự phát các trường, các cơ quan quản lý xem xét và chấp nhận chứ chưa phải chủ trương chung, cho nên thời gian tới cần có hoạch định rõ ràng bởi đây là khuynh hướng phát triển rất tốt trừ một số trường của lực lượng vũ trang”, Giáo sư Quân nói.

Ngoài ra, Giáo sư Trần Hồng Quân cũng đề nghị Nhà nước sớm xem xét lại một số quy định, tiêu chuẩn hiện không còn hợp lý kể cả tiêu chuẩn quốc gia.

Giáo sư Trần Hồng Quân lấy ví dụ quy định diện tích/ quy mô đào tạo của từng trường, tỷ lệ giảng viên/ sinh viên, quy định các trường không được cho học online quá 25% quỹ thời gian hoặc danh mục ngành nghề đã ban hành cách đây mấy chục năm trong khi 10 năm tới các ngành nghề thay đổi phần lớn 60-70%.

“Tất cả những cái đó chúng ta cần rà soát lại để tạo cú hích cho giáo dục đại học”, Giáo sư Trần Hồng Quân nhấn mạnh.