Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Trần Hữu Sơn - Phó chủ tịch Hội văn nghệ dân gian Việt Nam chia sẻ: "Người dân tộc Dao đỏ tâm niệm Tết là dịp để cả gia đình nghỉ ngơi, sum họp sau một năm lao động vất vả và cũng là để báo cáo với tổ tiên những việc trong năm. Vì vậy, đến khoảng ngày 20 tháng Chạp, hầu hết các gia đình đều gác lại công việc làm ăn để chuẩn bị đón Tết.
Cũng có tục cúng ông Công, ông Táo như người Kinh, nhưng người Dao đỏ không cúng vào ngày 23 tháng Chạp mà làm chung với lễ cúng tất niên. Mọi việc phải được làm tươm tất trước ngày 30 Tết, vì ngày cuối năm cả gia đình đều phải tập trung để làm lễ quét nhà và lau dọn bàn thờ tổ tiên, quét đi những điều không may mắn của năm cũ. Sau đó, gia chủ làm cơm để cúng tất niên.
Mâm cỗ ngoài bánh chưng, loại bánh gù đặc trưng của người Dao, thịt lợn, thịt gà, rượu, thường có thêm đĩa bánh dày hoặc bánh nếp gói trong lá chít. Lễ cúng tất niên phải là thầy cúng hay người lớn tuổi có uy tín trong cộng đồng.
Trước sự có mặt đông đủ của mọi thành viên trong gia đình, thầy cúng thay mặt gia chủ làm lễ cúng giải hạn, để xua đi tất cả những điều rủi ro, không may mắn trong năm cũ; mời “ma nhà” gồm có ông bà, tổ tiên và những người đã khuất về ăn Tết, cầu xin sức khỏe, may mắn và sự bình an cho tất cả mọi người, xin cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, trâu bò lợn gà khỏe mạnh…
Sau bữa cơm tất niên, tất cả mọi người trong gia đình đều phải tắm rửa sạch sẽ bằng nước được đun với lá và rễ cây, mặc những bộ trang phục truyền thống mới và đẹp nhất để đón giao thừa".
Ông Sơn cho biết: "Đêm giao thừa, người Dao đỏ không ra khỏi nhà mà cả gia đình quây quần bên nhau đón chờ giờ khắc giao thừa, tất cả mọi người cùng chúc Tết và mừng tuổi nhau.
Sáng mùng 1 Tết, mọi người đều dậy thật sớm, chuẩn bị 1 bữa cơm tươm tất để làm lễ cúng đầu năm mới. Khách đến xông nhà sẽ được chủ nhà đón tiếp bằng 6 chén rượu. Trước tiên, chủ nhà rót 4 chén tượng trưng cho tứ quý trong năm, chủ và khách cùng uống để cầu chúc những điều tốt lành trong năm mới, sau đó rót tiếp 2 chén để mời và chúc nhau sức khỏe, những điều may mắn, tốt lành.
Người Dao đỏ đặc biệt coi trọng việc chọn giờ và hướng xuất hành đầu năm. Mỗi thành viên trong gia đình đều phải đem theo 1 tờ tiền hoặc vàng âm phủ để đốt ngày khi ra khỏi nhà, với tâm niệm đốt đi tất cả những điều rủi ro, không may mắn.
Trên đường về, người chủ nhà sẽ lấy mấy bông ven rừng, nhặt theo vài viên đá đem về, với quan niệm hòn đá tượng trưng cho của cải tiền bạc, hoa tượng trưng cho sự sinh sôi nảy nở sẽ theo về trong năm mới".
Video: Thăm bản Tả Phìn
Du xuân năm mới thăm bản Tả Phìn. Video: Tùng Dương. |
Tả phìn là bản người dân tộc Dao Đỏ nằm ven thị trấn Sa Pa, con đường vào bản men theo sườn núi quanh co bên những thửa ruộng bậc thang. Những cây đào, cây mận ven đường nở những chùm hoa rực rỡ như đón chào du khách.
Dân cư ở Tả phìn chủ yếu là người dân tộc Dao Đỏ, ngay từ đầu bản họ đã thể hiện lòng mến khách bằng những nụ cười và những câu chảo hỏi tíu tít mời vào thăm nhà. Những đống lửa được đốt lên bên hiên nhà như xua tan cái lạnh giá vùng cao. Các cô gái người Dao trong trang phục đỏ rực rỡ ngồi thêu khăn, áo thổ cẩm và sẵn sàng hướng dẫn cho những vị khác tò mò về cách pha màu, dệt vải.
Trong ngôi nhà gỗ, đâu đâu bạn cũng bắt gặp những giỏ mây đựng lá rừng dùng để làm thuốc bán cho du khách. Người Dao Đỏ nổi tiếng với nghề làm thuốc chữa đau lưng và đặc biệt nhất là thuốc ngâm, tắm chống mỏi mệt. Bạn cũng có thể tắm thuốc lá của người Dao ngay tại nhà của họ. Sau vài chục phút là bạn đã có một bồn tắm gỗ đầy ắp nước nóng tỏa mùi hương lá rừng thơm nhẹ.
Nếu muốn tìm hiểu phong tục sinh hoạt của người Dao Đỏ, bạn có thể nghỉ lại nhà dân trong bản. Bên bếp lửa ấm áp, bạn sẽ được thưởng thức những chén rượu ủ bằng men lá rùng, nhấm nháp thịt trâu gác bếp và thưởng thức xôi nếp nương dẻo ngọt. Trước khi ra về, bạn nhớ mua mấy món đồ thổ cẩm làm quà cho bạn bè.
