Khoản 3, Điều 37, Luật số 34/2018/QH14 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học quy định: “Cơ sở giáo dục đại học có trách nhiệm phối hợp với doanh nghiệp, đơn vị sử dụng lao động trong việc sử dụng chuyên gia, cơ sở vật chất, trang thiết bị để tổ chức đào tạo thực hành, thực tập nhằm nâng cao kỹ năng thực hành, thực tập và tăng cơ hội việc làm của sinh viên”.
Theo đó, quy định này khuyến khích doanh nghiệp tham gia vào hoạt động đào tạo. Hiện nay, nhiều trường đại học đã chủ động triển khai các chương trình có sự tham gia đào tạo, hướng dẫn từ phía doanh nghiệp.
Hợp tác doanh nghiệp vừa giúp SV tích lũy kinh nghiệm, vừa tạo cơ hội việc làm
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ, Kiến trúc sư Phạm Anh Tuấn - Hiệu trưởng Trường Đại học Kiến trúc Đà Nẵng nhận định, Luật số 34 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học đã đặt ra nhiều yêu cầu mới đối với các cơ sở giáo dục, trong đó có việc tăng cường trách nhiệm hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo gắn với thực tiễn.
Theo thầy Tuấn, nhà trường đã chủ động triển khai nhiều chương trình hợp tác với doanh nghiệp trong và ngoài nước nhằm hỗ trợ sinh viên rèn luyện kiến thức và kỹ năng thực tế.
“Cụ thể, nhà trường đã triển khai các chương trình thực tập theo từng môn học, đồng thời được các chuyên gia trong ngành hướng dẫn trực tiếp. Đối với các sinh viên năm cuối, trường cũng tổ chức các chương trình thực tập dài hạn, kéo dài từ 3 đến 6 tháng, giúp sinh viên có thời gian làm quen với công việc thực tế, tạo tiền đề vững chắc cho quá trình chuyển tiếp từ môi trường học thuật sang môi trường lao động.
Ngoài ra, nhà trường đang triển khai chương trình đào tạo song song với các đối tác Nhật Bản. Theo đó, sinh viên không chỉ học theo chương trình chính quy của trường mà còn tham gia vào các khóa đào tạo chuyên biệt do doanh nghiệp thiết kế, nhằm trang bị các kỹ năng và kiến thức thực tế đáp ứng đúng yêu cầu của doanh nghiệp. Với cách tiếp cận này, sinh viên có thể gia nhập thị trường lao động ngay sau khi tốt nghiệp, giảm thiểu khoảng cách giữa đào tạo và thực tiễn công việc”, thầy Tuấn cho biết.
Cùng bàn về vấn đề này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Phong Điền - Phó Giám đốc Đại học Bách Khoa Hà Nội cho biết, nhà trường đã và đang hợp tác trong đào tạo và nghiên cứu trên tất cả các lĩnh vực và ngành đào tạo với hơn 1100 tập đoàn, doanh nghiệp lớn, vừa và nhỏ.
Cụ thể, nhà trường đang hợp tác với hơn 50 tập đoàn/tổng công ty như Samsung VN, VinGroup, Viettel, FPT, EVN, PVN…; hơn 100 công ty vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam: Tosiba, Denso, Ericsson, Naver…; 30 công ty khởi nghiệp; còn lại là các doanh nghiệp nhà nước, tư nhân, cổ phẩn trong nước.
Theo thầy Điền, trong những năm gần đây, hàng năm, các khoa của nhà trường cử khoảng 9.000 - 9.500 sinh viên của các chương trình đào tạo đi thực tập tại hơn 600 doanh nghiệp.
“Ngoài ra, nhà trường cũng quan tâm và đẩy mạnh công tác thực tập của sinh viên tại doanh nghiệp với nội dung và hình thức đa dạng, trong đó các học phần thực tập được đưa vào thành các học phần chính thức trong các chương trình đào tạo.
Thứ nhất, sinh viên năm nhất được tiếp cận học phần Nhập môn kỹ thuật. Ngoài nội dung dạy trên lớp, sinh viên được đi kiến tập, trải nghiệm trong khoảng 1-2 ngày tại các doanh nghiệp có liên quan trực tiếp đến ngành, chương trình đào tạo.
Thứ hai, đến năm 3, năm 4, sinh viên sẽ đăng ký học phần Thực tập kỹ thuật. Trong đó, các bạn sẽ đi thực tập tại một doanh nghiệp trong lĩnh vực ngành đào tạo, thời gian thực tập do doanh nghiệp và sinh viên chủ động làm dưới hình thức toàn thời gian vào kỳ hè hoặc bán thời gian vào kỳ chính.
Thứ ba, đối với học phần Thực tập kỹ sư, nhà trường yêu cầu học viên kỹ sư chuyên sâu (bậc 7 - sau đại học) thực tập toàn thời gian từ 3 - 5 tháng tại một doanh nghiệp trong lĩnh vực ngành đào tạo (gọi là học kỳ doanh nghiệp). Theo đó, sinh viên và doanh nghiệp có thể chủ động sắp xếp thời gian thực tập vào học kỳ chính hoặc thời gian giữa kết thực học kỳ 2 năm trước (bao gồm học kỳ hè) và đến bắt đầu học kỳ 1 năm tiếp theo”, thầy Điền thông tin.
Thầy Điền cho biết, theo số liệu khảo sát trên tổng số 6907 sinh viên sau khi tốt nghiệp trong vòng 3-6 tháng năm 2024, kết quả cho thấy, số sinh viên đã có việc làm và đang đi học tiếp bậc cao hơn là 6491 (chiếm 94%), số sinh viên chưa có việc làm hoặc chưa học tiếp là 416 (chiếm khoảng 6%).
“Hợp tác giữa cơ sở giáo dục đại học và doanh nghiệp là yếu tố quan trọng đối với đào tạo kỹ thuật, công nghệ. Bởi đây không chỉ tạo ra môi trường và cơ hội để người học trải nghiệm, mà còn giúp sinh viên tích lũy kinh nghiệm thực tế, văn hóa doanh nghiệp và các kỹ năng nghề nghiệp để sẵn sàng bước vào thực tiễn công việc”, Phó giám đốc Đại học Bách Khoa Hà Nội nhấn mạnh.
Còn theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Hoàn - Hiệu trưởng Trường Đại học Công thương Thành phố Hồ Chí Minh, nhà trường đang khuyến khích các ngành học phải ít nhất có 20 doanh nghiệp hợp tác để giúp sinh viên tích lũy kinh nghiệm làm việc thực tế. Đồng thời, các doanh nghiệp sẽ cung cấp thông tin quan trọng nhằm hỗ trợ việc điều chỉnh và cập nhật chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tiễn của thị trường lao động.
Thầy Hoàn bày tỏ, hiện nay, nhà trường đã hợp tác với khoảng 500 doanh nghiệp, bao gồm Vinamilk, Vietcombank, Agribank, Heineken, Bia Sài Gòn, FPT Software, Khu phần mềm Quang Trung, Khu Công nghệ cao,... nhằm tạo cơ hội thực tập và việc làm cho sinh viên sau khi tốt nghiệp. Bên cạnh đó, trường cũng hợp tác với các công ty xuất khẩu lao động như Esuhai, Letco... để hỗ trợ sinh viên sang làm việc tại nước ngoài theo diện kỹ sư.
“Trong thời gian tới, dự kiến đến năm 2026, nhà trường sẽ tiếp tục mở rộng hợp tác với các tập đoàn lớn như Hilton, Vinpearl... nhằm tạo thêm nhiều cơ hội việc làm cho sinh viên các ngành du lịch, ẩm thực, luật…”, thầy Hoàn nêu quan điểm.
Liên tục đổi mới chương trình đào tạo theo hướng tăng cường trải nghiệm cho sinh viên
Theo Hiệu trưởng Trường Đại học Công thương Thành phố Hồ Chí Minh, trong quá trình phối hợp với doanh nghiệp, nhà trường đã gặp một số khó khăn nhất định.
Thứ nhất, hiện nay, phần lớn doanh nghiệp mới chỉ dừng lại ở hợp tác ngắn hạn, chưa có chiến lược hợp tác bền vững với nhà trường. Trong khi đó, nhà trường cần những doanh nghiệp sẵn sàng đồng hành lâu dài để đảm bảo chất lượng đào tạo gắn với thực tiễn.
Thứ hai, số lượng vị trí thực tập còn hạn chế. Mỗi năm, nhà trường có khoảng 5.000 sinh viên cần thực tập, nhưng thực tế, nhiều doanh nghiệp chỉ tiếp nhận số lượng rất ít, từ 10-20 sinh viên. Đặc biệt, có những doanh nghiệp không có chính sách thực tập, khiến nhà trường phải chủ động tìm thêm đối tác mới để đáp ứng nhu cầu của sinh viên.
Thứ ba, doanh nghiệp yêu cầu sinh viên có kỹ năng thực tiễn cao ngay khi vào làm việc, nhưng chương trình đào tạo tại trường vẫn cần liên tục cập nhật để bắt kịp sự thay đổi của thị trường. Nhà trường cũng đang đẩy mạnh điều chỉnh giáo trình, bổ sung các học phần mang tính thực hành cao. Tuy nhiên, trên thực tế, sinh viên vẫn cần thêm thời gian để thích nghi khi bước vào môi trường làm việc chuyên nghiệp.
“Dù vậy, nhiều doanh nghiệp vẫn thể hiện sự quan tâm và đầu tư vào quá trình đào tạo sinh viên thông qua cung cấp học bổng và hỗ trợ tài chính. Mỗi năm, doanh nghiệp tài trợ từ 1,5 - 2 tỷ đồng học bổng cho sinh viên nhà trường, giúp các em có thêm động lực học tập.
Bên cạnh đó, một số công ty sẵn sàng cung cấp trang thiết bị hiện đại để hỗ trợ đào tạo thực hành, đồng thời tổ chức các buổi đào tạo kỹ năng mềm, kỹ năng chuyên môn cho sinh viên”, thầy Hoàn cho biết.
Trước yêu cầu ngày càng cao về kỹ năng thực hành, thầy Hoàn bày tỏ, nhà trường đã điều chỉnh chương trình học để đáp ứng nhu cầu thực tế như: tăng thời lượng thực hành, mở rộng thời gian thực tập bắt buộc.
“Trước đây, thời gian thực tập chỉ kéo dài từ 2-3 tháng trong năm cuối, nhưng hiện nay nhiều ngành đã nâng thời gian thực tập lên 4-6 tháng, giúp sinh viên làm quen với môi trường thực tế trước khi tốt nghiệp.
Trong đó, thực tập theo mô hình “Co-op” (hợp tác với doanh nghiệp) sẽ tạo điều kiện cho sinh viên tham gia các dự án thực tế tại doanh nghiệp từ năm thứ 3, vừa học vừa làm có lương, giúp tích lũy kinh nghiệm ngay khi còn trên ghế nhà trường.
Đồng thời, nhà trường đang tích cực điều chỉnh chương trình đào tạo theo tiêu chuẩn doanh nghiệp và quốc tế, liên kết với doanh nghiệp để điều chỉnh nội dung học. Từ đó, nhà trường đảm bảo các môn học và kỹ năng được giảng dạy phù hợp với nhu cầu thực tế. Ngoài ra, nhà trường tăng cường đẩy mạnh đào tạo kỹ năng mềm và kỹ năng, góp phần mở rộng cơ hội việc làm cho sinh viên như: tăng cường đào tạo về công nghệ mới AI, IoT, Big Data trong các ngành kỹ thuật; lồng ghép kỹ năng giao tiếp, quản lý dự án và làm việc nhóm vào chương trình học”, thầy Hoàn cho biết.
Chia sẻ về vấn đề này, Hiệu trưởng Trường Đại học Kiến trúc Đà Nẵng nhận định, một trong những thách thức lớn nhất trong hợp tác doanh nghiệp là rào cản ngôn ngữ khi làm việc với đối tác nước ngoài.
Theo thầy Tuấn, dù sinh viên được đào tạo tiếng Anh và một số ngôn ngữ khác như Nhật, Hàn, nhưng để làm việc hiệu quả trong môi trường quốc tế, các em vẫn cần được trang bị kỹ năng giao tiếp chuyên sâu hơn. Vì vậy, trường đang đẩy mạnh các chương trình đào tạo ngoại ngữ chuyên ngành cũng như tăng cường các khóa học kỹ năng mềm nhằm giúp sinh viên tự tin hơn trong môi trường làm việc quốc tế.
“Bên cạnh đó, các thủ tục hành chính liên quan đến cấp giấy phép lao động và giấy phép cư trú cho chuyên gia nước ngoài khi tham gia giảng dạy tại trường cũng gặp nhiều khó khăn. Việc hoàn thiện hồ sơ và xin cấp phép theo quy định của Việt Nam đôi khi mất nhiều thời gian, gây ảnh hưởng đến kế hoạch hợp tác đào tạo giữa trường và doanh nghiệp. Để khắc phục vấn đề này, nhà trường đang phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng nhằm đơn giản hóa quy trình, tạo điều kiện thuận lợi cho chuyên gia nước ngoài tham gia giảng dạy”, thầy Tuấn nêu quan điểm.
Đồng quan điểm trên, Phó giám đốc Đại học Bách Khoa Hà Nội cho biết, nhà trường là cơ sở giáo dục đại học về kỹ thuật tại Việt Nam, với nhiệm vụ cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho thị trường lao động. Do đó, nhà trường đã nhận được sự quan tâm hợp tác mạnh mẽ từ các tập đoàn, doanh nghiệp. Bên cạnh đó, mạng lưới cựu sinh viên Bách Khoa Hà Nội đang công tác, quản lý tại các doanh nghiệp rất đông đảo.
Tuy nhiên, một trong những khó khăn mà nhà trường đang gặp phải là cách thức để triển khai đào tạo thực tập hiệu quả, làm sao đáp ứng được các yêu cầu sau: Sinh viên được thực tập ở vị trí việc làm, với nội dung đề tài và doanh nghiệp theo mong muốn và thế mạnh chuyên môn; doanh nghiệp nhận được các sinh viên đúng chuyên môn và vị trí thực tập; Trường/Khoa có thể giám sát, điều phối, xử lý các vấn đề trong quá trình thực tập.
Do đó, nhà trường đã xây dựng nền tảng số online quản lý, giám sát, đánh giá quá trình thực tập sinh viên, tích hợp vào hệ thống quản lý đại học trực tuyến (eHUST) từ năm 2021. Đồng thời, nhà trường cũng khuyến khích doanh nghiệp tham gia công tác đào tạo bằng cách đưa các học phần thực tập bắt buộc trong chương trình đào tạo.
“Nhà trường còn có hội đồng phát triển các chương trình đào tạo, trong đó yêu cầu có thành viên từ doanh nghiệp tham gia. Song song đó, nhà trường còn công bố quy chế khuyến khích mời giảng chuyên gia doanh nghiệp giảng dạy với các sinh viên các lớp học trong chương trình đào tạo có cùng lĩnh vực chuyên môn.
Bên cạnh công tác đào tạo, Đại học Bách khoa Hà Nội đã hợp tác với doanh nghiệp trong đào tạo ngắn hạn, đào tạo chứng chỉ và thực hiện các đề tài nghiên cứu khoa học. Ngoài ra, doanh nghiệp còn tham gia vào các hoạt động hướng nghiệp của sinh viên: Buổi sinh hoạt công dân, Open-day, ngày lễ tốt nghiệp…”, thầy Điền thông tin.
Trong thời gian tới, Đại học Bách khoa Hà Nội xây dựng một số kế hoạch để tiếp tục đẩy mạnh hợp tác với doanh nghiệp trong nâng cao chất lượng đào tạo trải nghiệm.
Thứ nhất, nhà trường tiếp tục hoàn thiện chính sách, cải tiến quy trình và tăng cường các hoạt động hợp tác đã và đang được triển khai.
Thứ hai, nhà trường tăng cường đẩy mạnh phát triển nền tảng số, kết hợp với sự hỗ trợ của công nghệ (AI) trong quá trình quản lý, tổ chức, giám sát, tư vấn và đánh giá thực tập.
Thứ ba, nhà trường liên tục đổi mới chương trình đào tạo và phương pháp giảng dạy theo hướng tăng cường trải nghiệm sinh viên gắn với thực hành, thí nghiệm, công cụ thiết kế, mô phỏng số chuyên dụng, đồng thời áp dụng vào bài toán thực tế tại doanh nghiệp.
Thứ tư, nhà trường sẽ xây dựng cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp có hợp tác chặt chẽ trong quá trình nhận sinh viên thực tập và tuyển dụng.
