Xây dựng mô hình “trường học xanh” từ cổng trường, khuôn viên đến phòng học không chỉ tạo không gian trong lành, thân thiện mà còn góp phần nâng cao ý thức bảo vệ môi trường của học sinh. Nhiều trường học đã chủ động triển khai mô hình này với các hoạt động ý nghĩa.

Xây dựng mô hình xanh đồng bộ từ cơ sở vật chất đến nội dung giảng dạy

Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, cô Nguyễn Thị Bích Thủy - Phó Hiệu trưởng Trường Tiểu học Ngô Thì Nhậm (quận Hai Bà Trưng, Hà Nội) cho biết, từ năm học 2023-2024, nhà trường đã triển khai mô hình “trường học xanh” nhằm thúc đẩy bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng không khí trong khuôn viên trường học. Đây là sáng kiến thiết thực, không chỉ giúp học sinh, giáo viên nâng cao nhận thức mà còn khuyến khích các hành động cụ thể của thầy và trò nhà trường trong bảo vệ thiên nhiên.

Theo cô Thủy, một trường học để được công nhận mô hình “trường học xanh” cần dựa trên nhiều tiêu chí như: nhà trường cần quản lý môi trường bền vững; trồng nhiều cây và có không gian xanh; các công trình trong trường học sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường; chương trình giáo dục tích hợp với bảo vệ môi trường; quản lý nước và sử dụng tài nguyên hiệu quả; có hệ thống phân loại và xử lý chất thải...

Để phù hợp với mô hình “trường học xanh”, nhà trường đã thực hiện đồng bộ thay đổi từ cơ sở hạ tầng đến chương trình giảng dạy, hướng tới một môi trường học tập bền vững.

Về cơ sở hạ tầng, hệ thống chiếu sáng tiết kiệm năng lượng được trường lắp đặt nhằm giảm tiêu thụ điện. Khuôn viên trường được phủ xanh với nhiều cây cối, vườn học tập và không gian mở, không chỉ giúp cải thiện chất lượng không khí mà còn tạo điều kiện để học sinh gần gũi hơn với thiên nhiên.

Trường cũng triển khai hệ thống phân loại rác, tái chế, giảm thiểu chất thải nhựa, đồng thời sử dụng các thiết bị tiết kiệm nước trong nhà vệ sinh nhằm tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên.

Trong chương trình giảng dạy, các nội dung về bảo vệ môi trường, biến đổi khí hậu và phát triển bền vững được tích hợp vào nhiều môn học. Ví dụ, môn Khoa học tự nhiên giúp học sinh tìm hiểu về hệ sinh thái, môn Toán áp dụng các phép tính liên quan đến tiết kiệm năng lượng, môn Ngữ văn có thể khai thác những chủ đề về thiên nhiên và môi trường. Đặc biệt, trong các tiết hoạt động trải nghiệm, giáo dục STEM, học sinh được làm những sản phẩm liên quan đến nội dung bảo vệ môi trường.

Bên cạnh đó, nhà trường cũng khuyến khích học sinh tham gia các hoạt động thực tiễn như phân loại rác, sử dụng phương tiện giao thông công cộng, góp phần xây dựng thói quen sống xanh ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.

Sự kết hợp giữa cải tiến cơ sở hạ tầng và đổi mới chương trình giảng dạy không chỉ giúp nâng cao nhận thức cho học sinh mà còn trang bị cho các em kỹ năng thực hành bảo vệ môi trường, hướng đến một thế hệ công dân có trách nhiệm và một môi trường học đường xanh – sạch – bền vững.

Cùng hưởng ứng phong trào xây dựng “trường học xanh”, từ tháng 10/2024, Trường Tiểu học Cam Giá (Thái Nguyên) chính thức triển khai mô hình này cả ở trường chính và điểm trường. Cô Trần Thu Hoài, hiệu trưởng nhà trường cho hay, trước đó, trong năm học 2023-2024, nhà trường đã có kế hoạch thực hiện mô hình “trường học xanh”, tuy nhiên, do quá trình xây dựng và sửa chữa cơ sở vật chất nên việc triển khai mô hình này chưa diễn ra một cách bài bản và sâu rộng. Song, ngay từ giai đoạn chuẩn bị, nhà trường đã tiếp cận các ý tưởng cốt lõi, trong đó có việc phủ xanh những khu vực đất trống nhằm tạo môi trường học tập trong lành, gần gũi với thiên nhiên.

Với phương châm “xanh, sạch, đẹp và an toàn”, trường tận dụng lợi thế về diện tích rộng để tổ chức trồng cây xanh, trồng rau sạch, “biến” những khoảng đất trống thành không gian xanh. Các loại rau xanh như su hào, bắp cải, cải bó xôi, rau diếp, cà chua, xà lách, hành, tỏi… được thầy, trò nhà trường gieo trồng, chăm sóc. Các bồn cây trong khuôn viên trường cũng được phủ kín màu xanh góp phần cải thiện cảnh quan, nâng cao chất lượng môi trường học đường.

Bên cạnh đó, nhà trường sắp xếp từng khu vực trong khuôn viên trường một cách khoa học và hợp lý với khu vực dành cho cây xanh bóng mát, khu vực trồng hoa, cây cảnh và khu vực trồng rau sạch… tạo sự hài hòa, thẩm mỹ và phù hợp với không gian trường học.

“Toàn bộ bồn hoa, cây cảnh và vườn rau được cán bộ, giáo viên, nhân viên cùng học sinh chăm sóc hàng ngày. Việc trồng cây được thực hiện có quy tắc, đảm bảo không che khuất tầm nhìn hay ảnh hưởng đến giao thông trong khuôn viên trường. Đối với vườn rau, nhà trường tuân thủ nguyên tắc canh tác theo mùa, tuyệt đối không sử dụng thuốc kích thích tăng trưởng hay thuốc trừ sâu, đảm bảo môi trường xanh, sạch, an toàn.

Nhằm nâng cao trách nhiệm và tinh thần của học sinh, nhà trường tổ chức phong trào thi đua giữa các lớp, xây dựng kế hoạch sơ kết, tổng kết và tuyên dương các cá nhân, tập thể triển khai tốt mô hình trước toàn trường.

Rau sạch do các lớp chăm sóc và thu hoạch có thể đem bán. Số tiền thu về được sử dụng để đóng góp vào quỹ lớp hoặc mua giống cây trồng tiếp theo, tùy theo kế hoạch của từng lớp”, cô Hoài chia sẻ.

Đồng thời, nhà trường tích cực tích hợp các hoạt động dạy và học với mô hình “trường học xanh”, đưa vào nhiều bài học thực hành và tổ chức buổi học tập ngoài lớp để học sinh có cơ hội quan sát thực tế. Các em được tiếp cận với những hoạt động tích hợp liên môn và ứng dụng kiến thức khoa học, giải quyết những vấn đề thực tiễn ngay trong nhà trường.

Tại Trường Tiểu học Phú Mỹ 3, (huyện Phú Tân, tỉnh Cà Mau), việc triển khai mô hình “trường học xanh” là một trong những hoạt động nhằm duy trì trường học hạnh phúc, đồng thời đảm bảo cảnh quan nhà trường xanh – sạch – đẹp. Theo thầy Dương Trung Thu, hiệu trưởng nhà trường, Trường Tiểu học Phú Mỹ 3 tổ chức “vườn ươm cây xanh” để trồng và thay thế các loại cây xanh bị hư hỏng hoặc chết trong khuôn viên trường và lớp học, góp phần duy trì không gian xanh bền vững.

Nhà trường xây dựng vườn ươm cây xanh do giáo viên trực tiếp chăm sóc, còn học sinh được phân công phụ trách chăm sóc cây xanh trong lớp học. Trong chương trình giảng dạy, trường đã tích hợp thêm các bài học về giáo dục sống xanh, phù hợp với định hướng của Bộ Giáo dục và Đào tạo, sở giáo dục và đào tạo địa phương. Những nội dung này giúp học sinh nâng cao nhận thức về môi trường, hướng tới lối sống xanh.

Bên cạnh đó, để phù hợp với mô hình này, nhà trường đang lên kế hoạch sửa chữa và nâng cấp cơ sở hạ tầng, bao gồm cải tạo phòng học và các hạng mục liên quan. Đồng thời, trường sẽ trồng thêm cây xanh và hoa dọc hàng rào, trong khuôn viên, tạo cảnh quan sinh động, thân thiện với môi trường. Riêng cây xanh che bóng mát, do khuôn viên đã có hệ thống mái che, nên nhà trường không cần bổ sung thêm.

Nỗ lực duy trì và mở rộng mô hình

Hiệu trưởng Trường Tiểu học Phú Mỹ 3 cho biết nhà trường nhận được sự ủng hộ tích cực từ phụ huynh và học sinh trong việc triển khai mô hình “trường học xanh”.

Đặc biệt, học sinh có nhiều thay đổi rõ nét, các em chủ động chăm sóc cây xanh, giữ gìn vệ sinh sân trường, lớp học sạch đẹp và trang trí không gian học tập. Không chỉ trong trường mà tại ngay địa phương, học sinh cũng tích cực tham gia dọn dẹp đường phố hay trồng cây, trang trí hoa tại nhà, thể hiện ý thức trách nhiệm cao với môi trường.

Chia sẻ về những thuận lợi và khó khăn trong quá trình triển khai mô hình “trường học xanh”, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Cam Giá cho biết, việc triển khai mô hình này tại nhà trường nhận được nhiều thuận lợi khi giáo viên và học sinh tích cực tham gia chăm sóc vườn rau, háo hức chờ ngày thu hoạch thành quả. Đặc biệt, sự đồng hành của phụ huynh đã góp phần không nhỏ vào thành công bước đầu của mô hình, khi nhiều phụ huynh hỗ trợ vận chuyển đất, cung cấp phân bón hữu cơ cho nhà trường, giúp cây trồng phát triển tốt.

Việc triển khai mô hình “trường học xanh” bước đầu đã mang lại những tác động tích cực đối với tập thể giáo viên, học sinh và phụ huynh. Không chỉ giáo dục ý thức bảo vệ và chăm sóc cây xanh, mô hình còn góp phần nâng cao sức khỏe cá nhân, hạn chế các tác động tiêu cực từ môi trường như giúp điều hòa nhiệt độ, tạo không khí trong lành, giảm thiểu khói bụi... Nhờ vậy, học sinh và giáo viên có điều kiện tốt hơn để giảng dạy, học tập và tham gia các hoạt động ngoài giờ hiệu quả.

Tuy nhiên, để duy trì và mở rộng mô hình một cách bài bản, nhà trường vẫn cần thêm nguồn tài chính ổn định. Hiện tại, giáo viên phải chủ động mua giống cây, ngoài ra, thời gian chăm sóc cây cối còn hạn chế, chủ yếu tranh thủ vào đầu giờ và cuối buổi học.

Bên cạnh đó, nhà trường mong muốn các cấp có thẩm quyền ở địa phương hỗ trợ kinh phí hoặc đầu tư cơ sở vật chất nhằm tiếp tục phát triển hiệu quả mô hình “trường học xanh” tại trường. Hiện tại, nhiều khu vực trong khuôn viên trường vẫn còn đất trống có thể trồng cây xanh và rau sạch, góp phần hoàn thiện không gian xanh, tạo môi trường học tập trong lành, thân thiện.

Trong khi đó, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Ngô Thì Nhậm cho hay, việc áp dụng mô hình “trường học xanh” góp phần giảm thiểu rác thải, tiết kiệm năng lượng, sử dụng nước hiệu quả trong nhà trường, từ đó hạn chế ô nhiễm và tạo môi trường học tập trong lành. Không gian xanh trong trường giúp cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần của học sinh, giáo viên, đồng thời thúc đẩy tinh thần gắn kết với thiên nhiên.

Bên cạnh đó, “trường học xanh” còn đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục bền vững, giúp học sinh tiếp cận các khái niệm về phát triển xanh, hình thành lối sống có trách nhiệm với môi trường. Không dừng lại trong phạm vi nhà trường, mô hình này còn lan tỏa ý thức bảo vệ môi trường đến gia đình và cộng đồng, góp phần xây dựng một xã hội xanh, sạch, phát triển bền vững.

Dù mang lại nhiều lợi ích nhưng để triển khai hiệu quả mô hình này, nhà trường cũng gặp không ít thách thức. Khó khăn lớn nhất là kinh phí hạn chế trong khi nhà trường cần nguồn lực để cải tạo cơ sở vật chất, trồng cây xanh và lắp đặt các hệ thống tiết kiệm năng lượng.

Mặt khác, nhận thức của một số giáo viên, học sinh và phụ huynh về mô hình này chưa cao, ảnh hưởng đến sự tham gia và hiệu quả thực hiện. Ngoài ra, việc thiếu nhân lực chuyên môn trong lĩnh vực môi trường cũng là một rào cản. Sau khi triển khai, công tác duy trì và bảo trì cây xanh cũng là một thách thức với nhà trường, nhất là khi thời tiết có thể tác động đến sự phát triển của cây cối.

Để khắc phục khó khăn trong việc triển khai mô hình trường học xanh, nhà trường đã và đang đồng bộ các giải pháp về tài chính, nâng cao nhận thức, đào tạo nhân lực và đầu tư cơ sở vật chất. Quan trọng nhất là sự chung tay, cam kết lâu dài của toàn thể giáo viên, học sinh và phụ huynh, tạo nền tảng vững chắc để mô hình phát huy hiệu quả.

“Hy vọng rằng, với những kiến thức và ý thức bảo vệ môi trường được vun đắp từ nhà trường các thế hệ học sinh sẽ trưởng thành với tinh thần trách nhiệm, biết trân trọng thiên nhiên và góp phần xây dựng một thành phố xanh – sạch – đẹp”, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Ngô Thì Nhậm bày tỏ.