Bộ Giáo dục và Đào tạo cần làm rõ thông tin "chỉ định thầu" bộ sách giáo khoa

Ngày 28/9/2014 khi còn đương chức Chủ tịch Hội đồng thành viên Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, ông Ngô Trần Ái từng nói với Báo Hà Nội Mới: 

"Với chức năng quản lý nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo nên tập trung vào xây dựng chương trình, đấy mới là cốt lõi của mỗi lần thay sách giáo khoa. 

Theo Luật Xuất bản, Bộ cũng không thể tự mình biên soạn sách mà phải thông qua một nhà xuất bản." [1]

Hiểu quy trình có đồng nghĩa với tuân thủ quy trình?

Khi nghỉ hưu, ông Ngô Trần Ái cùng các cộng sự từng công tác tại Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam lập nên Công ty Cổ phần đầu tư xuất bản - thiết bị giáo dục Việt Nam (VEPIC) để tham gia viết sách giáo khoa mới.

Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Đầu tư Xuất bản - Thiết bị Giáo dục Việt Nam Ngô trần Ái giới thiệu bản thảo cuốn sách Tiếng Việt 1 mà Công ty đang biên soạn. Ảnh: Ng.Anh / daibieunhandan.vn.

Có lẽ ông Ngô Trần Ái cũng thừa hiểu “quy trình” quy định tại Thông tư số 33/2017/TT-BGDĐT, rằng 

Điều 18. Đơn vị đề nghị thẩm định sách giáo khoa

1. Đơn vị đề nghị thẩm định sách giáo khoa là nhà xuất bản được thành lập theo quy định của pháp luật, trong đó việc tổ chức xuất bản sách giáo khoa phải được ghi trong giấy phép thành lập nhà xuất bản.

2. Việc đề nghị thẩm định sách giáo khoa phải thông qua nhà xuất bản đáp ứng các yêu cầu quy định tại Khoản 1 Điều này.

Điều 19. Đơn vị tổ chức thẩm định sách giáo khoa

1. Vụ Giáo dục Tiểu học và Vụ Giáo dục Trung học là các đơn vị tổ chức thẩm định sách giáo khoa.

Và chỉ có "đơn vị tổ chức thẩm định sách giáo khoa", tức 2 vụ chức năng nói trên mới được "trình Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo xem xét việc phê duyệt, cho phép sử dụng sách giáo khoa". [2]

Vậy nhưng trong phiên làm việc với Đoàn giám sát của Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội ngày 7/5 vừa qua, ông Ngô Trần Ái cho biết:

“Chúng tôi cũng báo cáo là, hôm nay chúng tôi gửi bộ sách này để cho đoàn xem. Và tôi xin nói là, đây là tài liệu tối mật, tối mật.

Vì sao tối mật? Vì tôi, có 2 người được xem, tôi có trình qua Bộ trưởng, sau đó hôm nay tôi trình cho đoàn.”

Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty Cổ phần Đầu tư xuất bản - thiết bị giáo dục Việt Nam Ngô Trần Ái báo cáo việc tham gia tổ chức biên soạn sách giáo khoa phổ thông theo Nghị quyết 88 của Quốc hội. Ảnh: Trọng Quỳnh / quochoi.vn.

Vậy VEPIC mà đại diện là ông Ngô Trần Ái “trình bộ sách” lên Bộ trưởng theo “quy trình” nào và nhằm mục đích gì khi chương trình môn học chưa có?

Nếu tổ chức, cá nhân nào viết sách giáo khoa cũng mang sách lên trình Bộ trưởng, thì Thông tư số 33/2017/TT-BGDĐT còn giá trị gì không? 

Và quan trọng hơn, có phải tổ chức, cá nhân nào viết sách giáo khoa cũng có cơ hội gặp Bộ trưởng để trình sản phẩm?

Nếu những gì ông Ngô Trần Ái báo cáo Đoàn giám sát như trên là đúng, thì không rõ Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ đã xem bộ sách ông Ngô Trần Ái trình lên chưa? 

Và nếu đã xem, không biết Bộ trưởng có thấy gì “bất thường” khi 2 cuốn Tiếng Việt lớp 1 tập 1, Tiếng Việt lớp 1 tập 2 trên bìa ghi rõ (Tổng chủ biên kiêm chủ biên Nguyễn Minh Thuyết)?

Những vấn đề cần làm rõ để bảo vệ sự công bằng, minh bạch và liêm chính

Trong phiên làm việc với Đoàn giám sát hôm 7/5, ông Ngô Trần Ái cũng cho biết:

Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết, Giáo sư Đỗ Đức Thái và Phó giáo sư Mai Sỹ Tuấn cùng nhiều quý thầy tham gia Ban phát triển chương trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo đang là đội ngũ tác giả chủ lực biên soạn sách giáo khoa cho VEPIC.

Ngày 19/1 Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết, Tổng chủ biên chương trình tổng thể nói với báo giới: "Tôi chưa thể trả lời câu hỏi về tiến độ làm bộ sách giáo khoa của Bộ Giáo dục. Hiện chương trình chức chưa được ban hành thì chưa thể khởi động biên soạn". (Ảnh: Thùy Linh)

Trả lời câu hỏi của Đoàn về việc, liệu quý thầy vừa tham gia ban xây dựng chương trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo, vừa hợp tác với VEPIC viết sách giáo khoa thì có đảm bảo công bằng với các tổ chức, cá nhân khác hay không, ông Ngô Trần Ái nói:

"Hỏi là tác giả làm chương trình rồi làm chỗ chúng tôi, nó có khách quan không?

Tôi xin thưa là, làm với chúng tôi rồi Bộ mới bắt đầu mời lên chương trình. Hai (cái) này nó khác á, làm với chúng tôi trước, phải không nào?

Tức là, chương trình ở đâu? Tức là, bây giờ thôi các thầy thảo luận những cái tích hợp, những cái phát triển năng lực, tất cả những cái đó thảo luận đi, mời chuyên gia nước ngoài. 

Rồi bây giờ lấy sách cũ, Tiếng Việt cũ á, soạn lại theo tinh thần mới.

...Mình cứ làm thôi. Khi mình làm thử như thế, thì sau đó thì, tôi nói trước hồi Bộ trưởng Luận cũng có người viết chương trình rồi chứ không. 

Bộ trưởng Nhạ về thì làm một cái, mời giáo sư Thuyết làm Tổng chủ biên.

Trước đó, trước khi ở Nhà xuất bản tôi đã mời làm rồi.

Tôi đã mời trước, thì cái này nó cũng có cái thuận lợi, nhưng mà không phải vì thế mà không có công bằng đâu á. Nó cũng khách quan á."

Nếu thông tin ông Ngô Trần Ái báo cáo Đoàn giám sát là đúng, thì có mấy vấn đề đặt ra cần được làm rõ, là:

Bộ Giáo dục và Đào tạo có biết Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết cùng khá nhiều thành viên ban phát triển chương trình đã đầu quân cho công ty VEPIC trước khi Bộ mời về hay không?

Nếu Bộ biết mà vẫn mời, thì có đảm bảo tính cạnh tranh công bằng với các tổ chức, cá nhân viết sách giáo khoa khác hay không?

Nếu Bộ không biết, vậy tính liêm chính trong học thuật của quý thầy Tổng chủ biên, một số Chủ biên chương trình môn học và nhiều thành viên khác trong Ban phát triển chương trình có đảm bảo, có xứng đáng với cương vị được giao?

Bởi theo những gì ông Ngô Trần Ái báo cáo Đoàn giám sát, tính đến tháng 5/2018 Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết, Giáo sư Đỗ Đức Thái, Phó giáo sư Mai Sỹ Tuấn và khoảng 40 thành viên Ban phát triển chương trình vẫn là đội ngũ tác giả chính của VEPIC.

Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ làm gì để đảm bảo tính công bằng, minh bạch và liêm chính trong hoạt động phát triển chương trình, biên soạn sách giáo khoa trước tình hình nói trên?

Cần làm rõ thông tin "chỉ định thầu" bộ sách giáo khoa của Bộ Giáo dục và Đào tạo

Ông Ngô Trần Ái cũng báo cáo Đoàn giám sát hôm 7/5 rằng:

"Tôi được nghe nói không chính thức, nhưng có văn bản rồi, Bộ trưởng xin Ngân hàng Thế giới chỉ định thầu, tức là chọn ấy, nhưng Ngân hàng Thế giới họ nói thẳng là, luật phải đấu thầu."

"Và Bộ mình có công văn gởi cho 5 Bộ: Bộ Thông tin truyền thông, Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch đầu tư, Văn phòng Chính phủ;

Thì phải nói là, tôi không biết họ trả lời thế nào, nhưng mà tôi nghe nói, trong tình hình hiện nay mà cho chỉ định thầu, giao thầu, nghe ra không phải là đơn giản."

Trước những thông tin ông Ngô Trần Ái công khai báo cáo Đoàn giám sát như thế này, thiết nghĩ Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng cần lên tiếng cho dư luận biết:

Có việc Bộ trưởng đề nghị chỉ định thầu một bộ sách giáo khoa của Bộ theo Nghị quyết 88/2014/QH13 như ông Ngô Trần Ái nêu hay không? Và nếu có, thì lý do nào Bộ lại đề nghị chỉ định thầu?

Trả lời phỏng vấn Báo Dân Trí trong bài "Tuyển chọn tác giả biên soạn sách giáo khoa cho chương trình phổ thông mới" đăng ngày 23/5 vừa qua, Tổng chủ biên chương trình tổng thể - Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết cho biết:

"Trong thời gian tới, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ tuyển chọn tác giả biên soạn bộ sách giáo khoa này. Mọi việc sẽ được tiến hành công khai, minh bạch, đúng quy định của pháp luật."

Tiến sĩ Vũ Ngọc Hoàng, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Phó trưởng ban thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương đặt câu hỏi:

"Tại sao Bộ Giáo dục và Đào tạo của chúng ta chỉ trực tiếp chỉ đạo một bộ sách trong khi Bộ cần quan tâm đồng đều và công bằng đối với tất cả các bộ sách mà không có phân biệt? "

Tiến sĩ Vũ Ngọc Hoàng bình luận:

"Thay vì chỉ có một bộ sách độc quyền, việc cho ra nhiều bộ sách giáo khoa là một sân chơi bình đẳng mà Bộ Giáo dục và Đào tạo phải đứng ở vị trí trung tâm, trọng tài, chứ không lệch về một bên nào. 

Không thể có một sân chơi bình đẳng khi mà trong đó có một đội bóng được sự quan tâm riêng và trực tiếp tham gia của trọng tài vào đội bóng ấy. 

Trong buổi báo cáo Đoàn giám sát ngày 7/5, ông Ngô Trần Ái có "xin vài phút chiếu danh sách đội ngũ tác giả biên soạn sách giáo khoa của VEPIC tính đến tháng 5/2018", đứng đầu là Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết. Ảnh: GDVN.

Mặt khác, Bộ làm công việc quản lý nhà nước là chủ yếu, còn công việc mang tính sự nghiệp như viết sách là của các nhà xuất bản, các trường đại, viện nghiên cứu và các chuyên gia. 

Với cách làm này thực chất là “đổi mới” nửa vời, vẫn níu kéo cái cũ, vẫn là như cũ." [3]

“Bộ nên tập trung vào công việc quản lý nhà nước” cũng chính là những gì Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết đã nói không dưới 3 lần khi ông chưa được Bộ Giáo dục và Đào tạo mời làm Tổng chủ biên;

Và 3 lần ông đề xuất Bộ Giáo dục và Đào tạo giao bộ sách giáo khoa của Bộ cho Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.

Năm 2014 ông Ngô Trần Ái cũng đã lưu ý rằng: Theo Luật Xuất bản, Bộ cũng không thể tự mình biên soạn sách mà phải thông qua một nhà xuất bản.

Mong rằng Bộ Giáo dục và Đào tạo sớm có câu trả lời thỏa đáng và minh bạch cho những vấn đề nói trên.

Nguồn:

[1]http://hanoimoi.com.vn/Tin-tuc/Doi-thoai/708287/sach-giao-khoa-vao-the-canh-tranh-nhieu-cau-hoi-kho

[2]https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Giao-duc/Thong-tu-33-2017-TT-BGDDT-quy-dinh-ve-tieu-chuan-quy-trinh-bien-soan-chinh-sua-sach-giao-khoa-381305.aspx

[3]http://giaoduc.net.vn/Giao-duc-24h/Muon-co-nen-giao-duc-mo-phai-de-nha-truong-tu-chu-post186247.gd